-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

–Poboljšanje odnosa Jugoslavije i Sovjetskog Saveza poslije Staljinove smrti nije bilo dugog vijeka: stvari su ubrzo krenule nizbrdo, odbijanjem jugoslovenskog rukovodstva da potpiše deklaraciju 12 komunističkih partija novembra 1957. godine. Potpisivanje ovakvog dokumenta bi, smatralo se u Beogradu, približilo Jugoslaviju socijalističkom lageru, na šta Jugoslavija nije bila spremna. Dodatne tenzije u odnose Jugoslavije i Moskve (i posledičnolagera i NR Bugarske) donijelo je usvajanje programa Saveza komunista Jugoslavije na Sedmom kongresu SKJ aprila 1958. godine u Ljubljani. U Moskvi je ocjenjivano da je program „protivan ideji jedinstva međunarodnog radničkog pokreta“ i „da se njime pretenduje na rukovodeću ulogu SKJ u međunarodnom radničkom pokretu“.

Kao i 1948. godine, bugarski komunistički establišment promptno je slijedio kurs Moskve prema Jugoslaviji. Kako su se gotovo trenutno opredijelili za normalizaciju odnosa sa Jugoslavijom poslije Staljinove smrti, tako su i krajem pedesetih godina u novom jugoslovensko-sovjetskom disputu bez ostatka stali na stranu Moskve. Posledica je bila novo zahlađenje odnosa jugoslovenskih i bugarskih komunista. Bugarska je snažno napala Program Saveza komunista Jugoslavije, bojkotovala (poput KPSS-a i ostalih lagerskih partija) Sedmi kongres SKJ, da bi se jugoslovenska strana „revanširala“ odbijanjem da pošalje delegaciju na Sedmi kongres Bugarske komunističke partije, koji je održan jula 1958. godine.

Već poslije odbijanja jugoslovenskog rukovodstva da potpiše Deklaraciju 12 komunističkih partija u Bugarskoj su se pojavili napadi na „jugoslovenski revizionizam“, da bi maja 1958. godine, nedugo po okončanju inkriminisanog Sedmog kongresa SKJ, jedan od najistaknutijih predstavnika komunističke političke klase u Sofiji, član Politbiroa BKP Dimitar Ganev, optužio jugoslovensku stranu za „izdaju mira i komunizma“. U napad na jugoslovensko „revizionističko“ rukovodstvo uključila se i bugarska štampa. Bugarski komunistički establišment u potpunosti je podržao politiku Moskve prema Jugoslaviji. Kao što se gotovo trenutno opredijelila za normalizaciju odnosa sa Jugoslavijom poslije Staljinove smrti, tako je i krajem pedesetih godina Bugarska u novom jugoslovensko-sovjetskom disputu bez ostatka stala na stranu Moskve. Posledica je bila novo zahlađenje odnosa jugoslovenskih i bugarskih komunista. Bugarska je snažno napala Program Saveza komunista Jugoslavije, bojkotovala (poput KPSS-a i ostalih lagerskih partija) Sedmi kongres SKJ, da bi se jugoslovenska strana „revanširala“ odbijanjem da pošalje delegaciju na Sedmi kongres Bugarske komunističke partije, koji je održan jula 1958. godine.

Odluka Bugarske komunističke partije da u Jugoslaviju ne pošalje delegaciju donijeta je, ipak, neposredno pred početak ovog partijskog skupa jugoslovenckih komunista. Centralni komitet Saveza komunista Jugoslavije je, naime, pozvao BKP da na Sedmi kongres pošalje svoju delegaciju, da bi bugarska partija na taj poziv pozitivno reagovala pismom od 8. marta 1958. godine. U pismu je navedeno da BKP „sa zahvalnošću prihvata poziv” CK SKJ na Sedmi kongres, a pobrojani su i članovi relativno visoke delegacije, koji su trebali da prisustvuju kongresu u Ljubljani. Samo mjesec dana kasnije i desetak dana prije početka kongresa uslijedio je preokret, odnosno već pomenuta odluka Sofije da bojkotuje Sedmi kongres. U pismu Centralnog komiteta BKP Centralnom komitetu Saveza komunista Jugoslavije od 11. aprila 1958. godine, koje je potpisao Todor Živkov, ocijenjeno je, između ostalog, da se nacrtom programa SKJ „revidiraju osnovna pitanja marksističko-lenjinističke teorije i socijalističke prakse“. U zaključku je navedeno da Centralni komitet Bugarske komunističke partije neće poslati svoju delegaciju na kongres Saveza komunista Jugoslavije, te da će kongresu prisustvovati samo bugarski ambasador u Beogradu Nikolov, ali kao posmatrač. Istovremeno je izražena nada da najnovija afera neće uticati na odnose dvije države i dvije partije. Stvari su, naravno, krenule pogrešnim tokom, pa je narednih godina došlo do zahlađenja odnosa rukovodstava u Beogradu i Sofiji.


(Nastaviće se)

---