-Preveo sa ruskog i priredio:

VOJIN PERUNIČIĆ


Ali, ako Dimitrije nije bio sin Ivana Groznog, ko je on bio? Njegova ličnost ostaje velika zagonetka. Kad su moskovske vlasti bile obaviještene o pojavljivanju pretendenta na dvoru kralja Sigismunda, one su obavijestile da je to Grigorije Otrepjev, monah, koji je pobjegao iz manastira Čudova u Moskvi. Ta verzija je postala zvanična, mada je njena istinitost bila sumnjiva. Ma ko on bio, očigledno je da su ga lično oni ubijedili da je on taj pravi carević i on je sam povjerovao u to.

U to vrijeme kad je Mnišek počeo da sakuplja dobrovoljce za pohod, Dimitrije je poslao glasonoše u Zaporožje donskim kozacima sa molbom da mu pomognu da dobije očev (cara Ivana) tron. Obje grupe kozaka su se spremno odazvale i priznale ga za carevića.

Sredinom ljeta 1604. godine Mnišek je uspio da sakupi oko dvije hiljade Poljaka i Ukrajinaca za Dimitrijevu armiju. Dimitrije je krenuo 15. avgusta iz Sambora. Jezuit Lavicki ga je pratio u svojstvu duhovnog učitelja. Prije nego što je stigao u Kijev, Dimitriju su pridružilo dvije hiljade donskih kozaka. U oktobru je Dimitrije prešao Dnjepar iznad Kijeva i stupio na Sjeversku zemlju.

Dimitrijeva snaga nije bila tolika u njegovoj armiji, kolika je bila u autoritetu njegovog imena. Ljudi u reonima, kuda je on prolazio, bili su zbunjeni, neki su vjerovali da je on pravi carević, a drugi su mu se pridružili da se suprotstave Borisu. Međutim, nije samo zbunjenost u pograničnim reonima, već su pakost ili otvoreno neprijateljstvo prema Borisu Godunovu od strane mnogih boljara i vojvoda podrivali carski presto.

Neki od tih boljara i vojvoda, bez ikakve sumnje, učestvovali su u zavjerama i stvorili tog samozvanca. Vojvoda Mihail Glebovič Saltikov je govorio da će biti teško boriti se sa rođenim carem (imajući u vidu Dimitrija). P.N. Šeremetjev je imao isto takvo mišljenje. Knez Vasilije Mihajlovič Rubec-Mosaljski je predao svoju tvrđavu Dimitriju, čim se on njoj približio.

21. decembra Dimitrije je razbio moskovsku armiju kod Novgoroda-Severskog, kojom je komandovao knez Fjodor Ivanovič Mstislavski. Ubrzo poslije toga Dimitrijeva armija je popunjena novim kozacima. Neko vrijeme on je smjestio svoju komandu u Sevsko-Komaricku opštinu. Stanovništvo te seoske opštine mu je pružilo veliku podršku.

Međutim, car Boris je mobilizovao drugu armiju i za komandanta postavio kneza Vasilija Ivanoviča Šujskog. 21. januara 1605. godine Dimitrije je stupio u boj sa Moskovljanima kod Dobriniča, ali je pretrpio stravičan poraz. Sa ostatkom vojske on je odstupio prema Putivlju, gdje su mu prišli u pomoć četiri hiljade kozaka. Drugi njihov odred je zauzeo Kromu (jugozapadno od Orla) u sjevernom dijelu Komaricke opštine.

Šujski i njegove vojvode nijesu napravili ni najmanji napor da iskoriste svoju pobjedu i završe sa Dimitrijem. Umjesto toga, oni su se zabavili kažnjavanjem stanovnika Komaricke opštine za podršku, koju su pružili samozvancu. Zatim su, vojvode, požurivani od Borisa, opsadirali Kromu, ali u odlučujućem momentu, kad je sve bilo spremno za juriš, vojvoda M.G. Saltikov, koji je bio odgovoran za artiljeriju, vratio je topove sa pozicije obratno u pozadinu.

13. aprila car Boris je umro poslije dva sata žestokog krvarenja iz usta, ušiju i nosa. Čulo se da su ga otrovali, ili je on sam popio otrov. Poslednjoj verziji se ne može vjerovati. Najvjerovatnije, Boris je otrovan.

Moskovljani su se bez ikakvih uzbuđenja zakleli mladom Borisovom sinu Fjodoru. Fjodor je bio darovit i pametan mladić, ali zar je on mogao da se snađe u tako složenoj situaciji, jer su Borisovu smrt izazvali njegovi protivnici boljari, koji su bili mnogo hrabriji i sigurniji u sebe. Fjodor je zavisio od jedinog vojnog načelnika, u koga je imao povjerenje njegov otac, a to je bio Petar Fjodorovič Basmanov. Međutim, Fjodor nije mogao da imenuje Basmanova na mjesto glavnokomandujućeg u armiji zbog tradicije u vojnoj službi (mestničestva). Zato je Basmanov postao zamjenik glavnokomandujućeg (drugim vojvodom). Kad je došao u armiju, on je shvatio da je veliki dio starijih vojvoda već naklonjen da prizna pretendenta.


(Nastaviće se)

---