-PRIREDIO:

MILADIN VELjKOVIĆ


Bogatom naučnom opusu poznatog srpskog istoričara dr Petra Dragišića, pripada i knjiga „Zidari tuđe sreće, ekonomska emigracija iz Jugoslavije“. Nju je 2019. godine izdao Institut za noviju istoriju Srbije iz Beograda, a knjiga je, u objašnjenju „ekonomskog emigriranja iz Jugoslavije u Zapadnu Evropu krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina“, utemeljena na tekstovima iz beogradske šampe, što je i navedeno u njenom podnaslovu. Kako je istoričar Dragišić vidio ovaj fenomen, i kako je o njemu pisala beogradska štampa, predočićemo čitaocima u ovom feljtonu, odabirajući najinteresantnije detalje iz pomenute knjige, a sa odobrenjem njenog autora i izdavača.

Dr Petar Dragišić je zaposlen kao viši naučni saradnik u Institutu za noviju istoriju Srbije u Beogradu, a pored ove knjige objavio je i monografije: „Jugoslovensko-bugarski odnosi 1944–1949“ (2007), „Jugoslavija i Bugarska 1944–1980 – hronika neuspješnog prijateljstva“ (koautorstvo), „Šta smo znali o Italiji – pogledi iz Beograda na Italiju 1955–1978“ (2019) i „Ko je pucao u Jugoslaviju? – jugoslovenska politička emigracija na Zapadu 1968–1980“ (2019).

Velika migrantska kriza 2015. godine, odnosno prava seoba naroda, koja je dramatično konfrontirala vanevropski i evropski (prije svega zapadnoevropski) svijet, do neslućenih razmjera pojačaće frekvenciju upotrebe pojma migracija. Ova riječ je u zaoštrenom globalnom kontekstu izašla iz socioloških i antropoloških udžbenika, dospjela na ulice i trgove evropskih gradova, na naslovne strane novina, internet portala i špice televizijskih dnevnika. Velika migrantska kriza pokazala se te, 2015. godine, kao kompleks ekonomskih, političkih, kulturoloških i, na kraju, bezbjednosnih problema.

Proučavanje migracijskih procesa, koji su od polovine šezdesetih do početka sedamdesetih godina prošlog vijeka obilježeni odlaskom oko milion migranata iz Jugoslavije na „privremeni rad“ u Zapadnu Evropu (Savezna Republika Njemačka, Francuska, Švedska, Austrija, Švajcarska, Belgija...), obavezuje na analizu upoznavanja i sučeljavanja društvenih grupacija koje su se kroz te migracijske procese susrele. S jedne strane, radilo se uglavnom o nekvalifikovanoj radnoj snazi koja se iz socijalističke Jugoslavije uputila u zapadni kapitalistički svijet. S druge strane, jugoslovensku nekvalifikovanu, često ruralnu, radnu snagu dočekali su zapadnoevropski velegradi i njihova visoko razvijena industrija. Bio je to susret u mnogo čemu, ali ne u svemu, dva različita entiteta.

Moglo bi se reći i da je emigriranje stotina hiljada jugoslovenskih radnika predstavljalo i susret „dva interesa“: s jedne strane, gastarbajterskog interesa za zaradom, a sa druge strane, gladi zapadnoevropskih poslodavaca za jeftinom radnom snagom. Ti elementi susreta dva entiteta, gastarbajtera i zapadnoevropskih poslodavaca, čine ih kvalitativno bližim jer je njihova saradnja bila motivisana obostranom željom za materijalnim boljitkom. Usled toga su obje grupe morale da pristanu na izvjesne kompromise. Industrijski visoko razvijeni Zapad je morao da trpi pridošlice iz drugog kulturološkog, političkog, te ideološkog miljea, dok je druga strana želju za „boljim životom“ bila primorana da plati često pristankom na status „građana drugog reda“.

Hronološke granice teme knjige „Zidari tuđe sreće“. Beogradska štampa o ekonomskoj emigraciji iz Jugoslavije krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina diktirane su činjenicom da je upravo krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina ekonomski motivisano emigriranje iz socijalističke Jugoslavije dostiglo vrhunac. U Zapadnoj Evropi, regiji u kojoj je bio zaposlen lavovski deo jugoslovenske emigrantske zajednice, 1973. godine je radilo oko 900 hiljada Jugoslovena.

U novinskim tekstovima o ekonomskoj emigraciji iz Jugoslavije nalazimo nekada brojeve i procente, a nekada i duhovite opaske Žike Živulovića Serafima. Kao posebno vrijedne ocjenjujemo izjave samih aktera o različitim pitanjima njihovog emigrantskog života, koje pronalazimo u brojnim člancima i reportažama beogradskih novina i časopisa u analiziranom periodu. Na taj način, u prilici smo da pročitamo „živu riječ“ gastarbajtera, lišenu interpretacija autora tekstova.


(NASTAVIĆE SE)

---