-PRIREDIO:

MILADIN VELjKOVIĆ


Okončanje Drugog svjetskog rata dovelo je do privremenog jačanja demografskog potencijala dijela evropskog kontinenta zapadno od Gvozdene zavjese. Demografski oporavak razvijenih kapitalističkih sistema Zapadne Evrope poslije traumatičnih godina Drugog svjetskog rata bio je posledica kako uvećanja domaćeg, autohtonog stanovništva, tako i priliva miliona pridošlica izvan sjeverozapadne Evrope. Impresivni porast broja stanovnika zemalja ove regije između 1950. i 1970. godine kretao se od 13 procenata u Velikoj Britaniji do čak 35 procenata u Holandiji. Broj stanovnika ključne evropske migracione destinacije – Savezne Republike Njemačke – uvećan je u istom periodu za 28 procenata. Baby boom u Zapadnoj Evropi bio je posledica psiholoških (optimizam nakon završenog rata), ali i ekonomskih faktora. Osim toga, znatno je smanjena smrtnost novorođenčadi, dok je sa druge strane bilježeno produženje životnog vijeka.

Razvoj zapadnoevropskih ekonomija uspijevao je da integriše uvećano stanovništvo, što je bilo posebno uočljivo u komparaciji sa predratnim brojevima. Dok je tokom tridesetih godina dvadesetog vijeka prosječna stopa nezaposlenosti u Zapadnoj Evropi iznosila 7,5 procenata, dotle je početkom pedesetih godina ovaj indikator bio manji od 3 procenta (ne računajući Italiju), da bi sredinom šezdesetih godina stopa nezaposlenosti u pomenutoj regiji iznosila tek 1,5 odsto. Rastuće privrede sjevernog dijela Zapadne Evrope zapošljavale su ne samo sopstvenu, domaću radnu snagu, već su iziskivale i dodatnu demografsku injekciju. Dok se u sjeverozapadnu Evropu dolazilo, iz jugozapadne Evrope se odlazilo. Italijani su gotovo neposredno poslije okončanja Drugog svjetskog rata započeli sa trasiranjem emigracionih kanala. Već juna 1946. godine desetine hiljada italijanskih radnika uputilo se, na osnovu bilateralnog belgijsko-italijanskog sporazuma, na rad u belgijske rudnike. Devet godina kasnije, sa vladom u Bonu sklopljen je ugovor o upošljavanju italijanske radne snage u Saveznoj Republici Njemačkoj.

U narednom periodu nastaviće se trend odlaska radne snage sa juga Evrope i imigriranja u kapitalističke centre sjeverozapadne Evrope. Između 1945. i 1970. godine čak sedam miliona Italijana je napustilo svoju zemlju, dok je iz Grčke sredinom šezdesetih godina emigriralo blizu 120 hiljada ljudi godišnje. Od 1961. do 1974. godine čak milion i po Portugalaca zaposlilo se u inostranstvu. Sa druge strane, u razvijenim zemljama sjeverozapadne Evrope tekao je obrnut proces – proces intenzivnog uvoza inostrane radne snage. Krajnji rezultat ovog impresivnog procesa najbolje pokazuju brojevi. Već 1964. godine strani radnici su činili četvrtinu ukupnog broja zaposlenih u Švajcarskoj, dok je na vrhuncu gastarbajterskog imigriranja u Saveznu Republiku Njemačku u njoj radilo blizu tri miliona radnika, što je činilo osminu zaposlenih radnika u Zapadnoj Njemačkoj. U istom periodu u Francuskoj je bilo zaposleno 2,3 miliona stranih radnika, čiji je udio u ukupnoj radnoj populaciji te zemlje iznosio 11 procenata.

Ova tektonska demografska pomjeranja na zapadu evropskog kontinenta predstavljala su ne samo ekonomski, već i značajan društveni fenomen. Priliv miliona radnika davao je snažan zamajac privrednom razvoju zemalja sjeverozapadne Evrope, ali ih je i na neposredan način konfrontirao sa importovanom „drugošću“.

Najveći uvoznik inostrane radne snage u regionu sjeverozapadne Evrope bila je Savezna Republika Njemačka. Intenzivno doseljavanje stranih radnika u Zapadnu Njemačku primjećuje se od početka šezdesetih godina. Dok je 1959. godine u SR Njemačkoj bilo zaposleno oko 166 hiljada stranih radnika, već naredne godine taj je broj bio dvostruko veći. Uslijediće, zatim, permanentan porast broja stranih radnika, pa će već 1966. godine u Saveznoj Republici Njemačkoj biti registrovano preko 1,3 miliona stranih radnika. Poslije kratkog opadanja broja stranaca tokom 1967. i 1968. godine, otpočeo je novi talas pojačanog doseljavanja gastarbajtera, pa je 1973. godine – godine u kojoj je Bon značajno promijenio kurs imigracione politike – u ovoj ključnoj privrednoj sili Zapadne Evrope radilo oko 2,6 miliona inostranih radnika.


(NASTAVIĆE SE)

---