-PIŠE:
DR ANA M. ZEČEVIĆ

S jedne strane, iz izbora stihova može se utvrditi da je lirska tematika Kostićevih pjesama u najvećoj mjeri privukla kompozitore. S druge strane posmatrano, uočava se da su njegove jpesme većinom oblikovane u male vokalno-instrumentalne forme, a rijetko u vid kamerne ili instrumentalne muzike. Što se tiče muzičkog jezika, svaka kompozicija donosi novu atmosferu i oslikava tendencije i stil svakog kompozitora pojedinačno, bilo da je u pitanju sakralni zvuk kompozicije Salve Eternum, džez-boja pesme Objesen, ili folklorni prizvuk u kompoziciji Zora i devojka, na primjer.
- Kostićeva pjesma Ej, pusto more napisana je 1862. godine. Rasinski ju je 2005. godine komponovao u dvije verzije: a) aranžman za glas i klavir; b) partitura za sopran, gudački kvartet i klavir.
Pjesma u originalu ima tri strofe: jedan katren i dve sekstine. Rasinski je u maloj mjeri varirao Kostićev tekst: u prvoj strofi varirano je ponovljen prvi stih, i u trećoj strofi dio trećeg stiha, dok je na kraju pjesme ponovljen dio prvog stiha. Sve Kostićeve strofe su u desetercima, u ritmu kombinacije amfibraha i jamba, inače specifičnog za pojedine njegove tvorevine. Razlog tome je vjerovatno to da je jamb bio u velikoj upotrebi kod Grka, zato što su njime najlakše opisivali, kako Slobodan A. Jovanović navodi „gipkija, običnija, svakodnevnija raspoloženja širokih masa (ime je dobila po robinji Jambi koja je i najžalosnijeg mogla da razvedri svojim šalama – obično nepristojnim)”.
U aranžmanu za glas i klavir, solo-pjesma Rasinskog strofe oblikuje u tri odsjeka. Nakon kratkog klavirskog uvoda od tri takta, u umjerenom ali pokretljivom tempu – Moderato (piu rubato), u prirodnom e-molu, smjenom takta 9/8 i 6/8 izložena su prva dva stiha prve stofe. Muzička rečenica počinje motivom koji je ritmizovan sinkopom, i variranjem ovog motiva je cjlina tematski zaokružena. Naredni distih prve strofe, u taktu 6/8, izložen je u formi muzičke rečenice od pet taktova, nakon čega je dat jedan takt instrumentalne deonice, kao prelaz ka sledećem odsjeku solo-pjesme. Klavirska deonica je diskretna, većinom sačinjena od ravnomjernog ritmičkog pulsa tonova koji čine razložene trozvuke.
Drugi odsjek solo-pjesme donosi tonalnu i harmonsku nestabilnost koja se ogleda čestim pojavama alterovanih akorada nad podlogom e-mol tonaliteta. Motivski materijal prethodnog odsjeka, ovdje je razrađen u prva četiri stiha strofe. Međutim, peti i šesti stih obrađeni su u novom taktu, 4/4, muzička agogika je veoma izražena, melodijska linija je u usponu, dok je deonica klavirske pratnje u početku sekantna, a zatim sve življa i glasnija, kao i melodija. Ovakvim postupkom Rasinski je naglasio dramatičnost stihova: „Svi ste ga, valjda, trkom preneli/Zato ste besni konjici beli!”/. Nad pedalnim akordom u klavirskoj deonici, kompozitor melodijom na jednom tonu – quasi recitativo, kako je napisano u notama, izlaže naredna dva stiha iz sledeće pjesničke strofe (čak i u klavirskoj deonici imitira izražajno recitovanje), melodiju na kratko penje za gornju tercu i pojačava je, a zatim postepeno smiruje muzički tok, vraćajući se na početni tempo i takt, obrađujući početne melodijsko-ritmičke motive. Kompozicija završava lajt-motivom, stihom „Ej, pusto more...more” datom u melodijski variranom vidu početnog motiva pjesme. Pomenuti dio stiha grupisan je u taktovima 15/8 i 12/8, čime kompozitor, umjesto ritenuta, razvlači, usporava svoju misao, dok oznakom – doloroso, naglašava tužni karakter cijele pjesme.
U partituri za sopran, klavir i gudački orkestar vidi se da je kompozitor insistirao na obogaćivanju zvuka i tonskom slikanju, u funkciji opšte atmosfere pjesme. U partituri je klavirska deonica ostala skoro ista kao i u aranžmanu za glas i klavir. Povremeno je klavirska deonica zamijenjena gudačkim orkestrom, i to na mjestima gdje se tekst pjesme: /pusto more pusti vali/ dobija se utisak ljuljuškanja, talasanja.

(NASTAVIĆE SE)

---