Teoretičar kulture i umjetnosti Niko Martinović govorio je na naučnoj tribini u Crnogorskoj akademiji nauka i umjetnosti na temu „110 godina od rođenja slikara Petra Lubarde”. Martinović je tom prilikom istakao da je Lubarda slikar eruptivnog temperamenta i samosvojne provenijencije čiji je stvaralački duh pokrenut oblicima i bojama crnogorskog tla i neba.
– Ovaj pjesnik epske dramatike koji slika transponovanim nacionalnim simbolima iskazao je snažnu viziju i univerzalne suštine jezikom modernog slikarstva. Nekom gotovo teološko-pjesničkom zanesenošću, antejskom snagom, umjetnik je vezan za primordijalnu ljepotu zavičaja, za njegovu herojsku religiju, vjeru i filozofiju slobode – kazao je Martinović na predavanju. On je dodao da je Lubarda slojevitim i sublimiranim idejama i emocijama ovjekovječio epopeju crnogorskog pejzaža, njegovu prirodnu, duhovnu, istorijsku izuzetnost i ljepotu, uzdigao njegovu autonomnost u sferu univerzalnog
- Gotovo spiritualnim odnosom prema prirodi, on svoje isprelamano pobrđe vidi i slika kao sveljudsku i svevremensku pučinu, pa se njegoševski vine put kosmičkih sudara i ravnoteža. Od najranijih radova, pejzaži mrtve prirode, Lubarda prihvata sivi ton tih legendarnih predjela, kao osnovni zvuk u akordu, postavljajući sebi težak zadatak, da iz tog sivog tona izvuče potpunu kolorističku skalu – primjećuje Martinović. On smatra da Lubardino slikarstvo nosi dominantan zavičajni biljeg.
- U vremenskom slijedu, postepeno se oslobađa predmeta, svodi ga na aluziju, metaforu, transformiše zapravo u simbole svakovrsne – dodaje Martinović koji je kazao da umjetnikovom temperamentu nije odgovarao konvencionalni sistem školovanja. Lubarda je, prema Martinovićevim riječima, slikar koji ima „vlažno, mirno oko visinskih ptica koje gledaju da bi našle i uzele”.
- Lubarda gleda ne samo oštro i strogo, nego gleda sa nagonom da pokori. Snagom vaznesenja ka višim sferama, on je crnogorski siže, povjesnicu i etiku utkao u jugoslovenske i evropske tokove. Njegovi snovi i slutnje, vizije neba i zemlje, sazrijevaju i u likovnom postupku od slike do slike, iz godine u godinu – kazao je, između ostalog, teoretičar Niko Martinović. Dodaje da je Lubardino slikarstvo transponovano u jezik boje, linije i ritma.
- Ovaj umjetnik kosmopolitske kulture, uspio je da naklonost muza ovaploti i ovjekovječi djelima koja će obilježiti i nadrasti čitavu epohu – kazao je Martinović.A.Ć.


Oblici materije i duha

– Njegova izložba, upriličena u Kulturnom centru Beograda septembra 1961, projektovana je kao prateća reprezentativna manifestacija povodom prve konferencije pokreta nesvrstanih. Početkom sedme decenije, registruje se transformacija u likovnom izrazu. Strukturu slike gradi na apstraktnim principima. Oblici materije, pretvoreni su u oblike duha. Kompleksna slika Lubardinog svijeta preobražava se u beskrajni poetski pejzaž njegove imaginacije – kazao je, između ostalog, Niko Martinović.


Strast prema epopeji NOB-a

– Lubardu je strastveno privlačila i epopeja Narodno-oslobodilačkog rata, antifašistička borba, podvizi i žrtve. Sa tim sižeom naslikao je znatan broj djela monumentalne snage: „Trinaestojulski ustanak” 1967, krunu slobodarske istorije crnogorskog naroda, „Bitka na Javorku”, „Lovćenski partizanski odred”, dvije freske, obje dijelom nedovršene, „Sutjeska” 1956, jedan od najdramatičnijih i najsugestivnijih pokliča protiv fašizma likovno realizovan. Potom, ciklus od 27 slika kragujevačke kalvarije. Gotovo romanesknog prosedea, njegovu etičko-humanističku esenciju, čini platno infatičnog naziva „Dosta krvi, dosta ubijanja” – pojasnio je Martinović.