Arheološka istraživanja srednjovjekovnog grada Brskova, pored današnjeg Mojkovca, već četvrtu godinu zaredom sprovodi Centar za konzervaciju i arheologiju Crne Gore. Tokom 13. i 14. vijeka srednjovjekovni grad Brskovo bio je jedan od najrazvijenijih i najznačajnijih rudarskih centara. Inače, u istoriji i arheologiji Brskovo je obilježeno kao grad u kojem je kralj Uroš Nemanjić (1242-1276) iskovao prvi novac tadašnje države.
Kako kaže arheolog Miloš Živanović, koji je i rukovodio ovogodišnjim istraživanjima, Ministarstvo kulture je preko Programa zaštite kulturnih dobara finansiralo istraživanja sa 20 hiljaada eura.
Arheolog pojašnjava da postoje naznake da je na ovom lokalitetu poznog srednjeg vijeka i ranije bilo života. Mada, dodaje Živanović, to su još uvijek nepouzdani podaci jer su usamljeni, „bez konteksta”. „Otkrivena su dva nalaza koja potiču iz ranijeg perioda, srebrni rimski novčić iz 1. vijeka i bronzani krst-enkolpijon koji pripada vremenu 11-12 stoljeća”, pojašnjava Živanović.
– Istražuju se dijelovi naselja u mjestu Doganjice. Istraživanja su nastavljena u dijelu Saške crkve gdje se istraživala sakristija crkve. Prošle godine na tom mjestu istražili smo kosturnicu u kojoj su bile pohranjene ljudske kosti. Ova prostorija je bila izgrađena u 14. vijeku i bila je bogato ukrašena sa dekorisanom arhitektonskom plastikom, vitražom i živopisom. Ispod ovog nivoa istraživali smo nekropolu oko crkve od koje je istraženo 45 grobova. Neki prilozi u grobu prvenstveno novac potiču s kraja 13. vijeka. Osim ovoga istražen je i sjeverni zid crkve koji je mnogo stradao zbog pritiska vještački formirane jalovine koja je bačena na centralni dio lokaliteta za vrijeme rudarskih radova u 20. vijeku – navodi Živanović.
Arheolog ističe da su posebno istraživali dijelove stambenih objekata – kuća brvnara koje se nalaze u istočnom obronku Doganjica. „Ostali su samo temelji, jedna je izgorjela u požaru pa su očuvane i oblice postavljene horizontalno što jeste način izgradnje brvnara koji se u tradicionalnoj arhitekturi očuvao i danas”, kaže arheolog.
– U ovome dijelu istražen je i objekat koji za sada povezujemo sa obradom metala. U objektu koji je takođe bio izgrađen od drveta otkriveno je dosta materijala koji ukazuje da se na ovom mjestu obrađivao metal u posljednjoj fazi prerade, možda i izdvajanje srebra iz olova, proces poznat kao kupelacija. Teško je još uvijek reći šta je tačno rađeno u njoj, moraju se uraditi fizičko-hemijske analize, ali otkrili smo i nekoliko pripremljenih srebrnih matrica za otiskivanje novca. Nije isključeno da se u njoj rafinisalo srebro i pravile pločice za novac – kaže Živanović, dodajući da detaljne analize tek predstoje.
Arheolog dodaje i da bi možda trebalo izdvojiti dva nalaza mongolskog novca, jer potvrđuju neke pisane dokumente.
– Treba izdvojiti dva nalaza mongolskog novca koji se mogu povezati s događajem koji je poznat iz istorijskih dokumenata a koji govore o sukobu kralja Milutina s Tatarima i Bugarima. U jednom takvom pohodu jedan tatarski odred je prodro sve do Peći ali je potisnut od strane srpske vojske. Moguće da je u ovim događajima uzet ratni plijen čiji smo jedan mali dio otkrili u Brskovu – navodi Živanović.
„Otkriveni pokretni arheološki materijal je raznolik i govori o privrednoj moći grada. Od venecijanskog stakla, lokalne kuhinjske keramike do srebnog novca...”, nabraja Živanović. Nada se da će se arheološka istraživanja proširiti i na druge mikrolokacije, pogotovu na tvrđavu Gradina.
– Uopšteno, veoma je bitno otkriće crkve, jer se prije smatralo da temelji pripadaju dvoru. Na početku, 2017. smo smatrali da su ostaci manastira, ali 2018. istražvanja su pokazala da se radi o ostacima crkve karakteristične osnove na prelazu 13. na 14. vijek – dodaje Živanović.
Ž.J.

---

Zdravo stanovništvo koje je radilo teške poslove
Na ovom lokalitetu ranie, kao i tokom ovogodišnjeg iskopavanja, arheolozi su nalazili ljudske kosture-grobnice. Zanimalo nas je da li su rađene neke analize koje bi mogle reći nešto o porijeklu ili načinu života tih ljudi, i to ne samo na osnovu predmeta pronađenih u tim grobnicama
– Antropološke analize su rađene samo na ljudskih kostima koje su otkrivene u kosturnici, pojedinačni skeletni grobovi nisu rađeni, bili su u planu ove godine. Ali, zbog situacije s koronom koleginica s Arheološkog instituta u Beogradu nije mogla doći. Osteološki materijal iz grobnice koji je samo djelimično urađen pokazao je da se radi o zdravom stanovništvu, a karakteristične povrede i zadebljanja na kostima mogla su nam samo reći da su se bavili teškim fizičkim aktivnostima što se može povezati s rudarstvom šo je i očekivano – kaže Živanović.
Dodaje i da nalazi u grobovima nisu česti, jer se radi o srednjem vijeku.
– U srednjem vijeku grobna praksa polaganja priloga u grob odavno se izgubila. Ipak jedna antička tradicija je zadržana a to je postavljanje obola tj. novca za isplatu puta na onaj svijet, što je nama jako dragocjeno u datovanju samih grobova. Osim novca ostali predmeti iz grobova su dijelovi nošnje tj dijelovi pojasa koji nam otkrivaju i kakva je bila moda i način odijevanja u tom vremenu – navodi on.