-Pi­še: Mi­lan Mi­šić

Dva mjeseca posle izbora u Njemačkoj je još stara vlada, a kada će biti formirana nova, ne zna se. Politička kriza? Po preovlađujućem uvjerenju, to je prejaka riječ. To što se posle izbora, umjesto raspleta, dogodio novi zaplet, jeste za žaljenje, ali je daleko od „katastrofe”.
Novu situaciju je možda najbolje formulisao tamošnji politički veteran, predsjednik Bundestaga Volfang Šojble, riječima da je ”država na ispitu, ali nije u krizi”. Nesporno je da su favoriti prošli lošije nego što se očekivalo, a da su uspon doživjeli oni koji su Njemačku podsjetili na ”tamnu dolinu” njene istorije, da je sve to okrnjilo imidž zemlje kao ”stabilnog sidra Evrope” i da je donekle uzdrman autoritet kancelarke Angele Merkel, ali krajnji rezultat svega toga može da bude samo odlaganje nekih stvari, dok se ne obnovi kontinuitet – jer niko ne prognozira bilo kakav zaokret.
Izbori održani 24. septembra donijeli su očekivani redosled u rasporedu političkih snaga, ali sa umanjenim postocima. Kancelarkina partija, CDU (Hrišćansko demokratska unija), sa svojom sestrinskom strankom iz Bavarske, CSU (Hrišćanska socijalna unija) – obje pozicionirane desno od centra - osvojile su 246 poslanika u Bundestagu u kojem ovoga puta ima 709 mjesta, dakle nedovoljno da samostalno formiraju vladu u kojoj bi Angela Merkel imala četvrti uzastopni kancelarski mandat.
Pošto je unaprijed odbačena nova varijanta ”velike koalicije” sa glavnom partijom opozicije, SPD (Socijaldemokratska partija Njemačke), koja je sa 20 odsto glasova i 143 poslanika ostvarila najlošiji posleratni rezultat, na opšte iznenađenje nisu uspjeli četvoronedjeljni progovori CDU/CSU sa Zelenima i Partijom slobodnih demokrata (FDP).
To je dovelo do toga da po prvi put od 1949. u Njemačkoj nema ”grupacije voljnih” da formiraju vladu. Svugdje drugdje, izlaz iz toga bi bili ekspresni novi izbori, ali u Njemačkoj to nije tako jednostavno. Bundestag ne može da se samoraspusti, niti to zavisi od volje kancelarke ili titularnog šefa države, predsjednika Frank Valter Štajnmajera. Novi izbori su naime opcija tek posle tri kruga parlamentarnog izjašnjavanja i ne mogu da budu brzi: u ovom slučaju najranije u martu. Posledica toga bi bila da bi nova vlada mogla da bude formirana tek u maju ili junu.
Zašto ovo nije kriza? Pa zato što sistem funkcioniše i u ovakvim prilikama: Angela Merkel je i dalje kancelarka, u svojoj partiji nema izazivača, njemačka ekonomija može da funkcioniše i sa tehničkom vladom. Neki evropski poslovi su doduše na čekanju, ali, sa druge strane, ne bi išli mnogo bržim tempom i da je u Berlinu sve u najboljem redu.
Angela Merkel se, posle neočekivanog odbijanja liberala (FDP) da se formira koaliciona vlada, izjasnila za nove izbore, ali protiv toga je, kako stvari stoje, predsjednik Štajnmajer, koji ovih dana vrši pritisak na svog partijskog kolegu Martina Šulca, predsjednika SPD, da se predomisli. ”Velika koalicija” je, uostalom, Njemačku dosad predvodila tri puta: od 1966. do 1969. i u prvom i trećem mandatu kancelarke Merkel.
Šulc smatra da bi novo partnerstvo sa njom SPD dodatno udaljilo od birača, ali nema garancija da se to ne dogodi i ako partija bude u opoziciji, pogotovo što je na minulim izborima šokantan uspjeh ostvarila Alternativa za Njemačku (AFD), partija čiji program miriše na nacizam, koja je sa 96 poslanika postala treća parlamentarna snaga.
Nije izvjesno ni da bi novi izbori donijeli bolji rezultat sa stanovišta interesa CDU i SPD, mada Merkelova po svoj prilici računa da bi birači kaznili one koji su u posleizbornim pregovorima partijske interese stavili ispred nacionalnih.
To može da bude, ali ne mora da znači. CDU/CSI su na septembarskim izborima osvojili skoro 14 odsto glasova manje nego u novembru 2013, što se smatra cijenom koja je plaćena za politiku Angele Merkel prema migrantima (Njemačka ih je od 2015. primila oko 2,3 miliona). Birači se očigledno ne slažu sa njenim pristupom otvorenih vrata, uprkos tome što je njemačkoj ekonomiji neophodna uvozna radna snaga.
Liderska pozicija Merkelove, rekosmo, nije ugrožena u CDU, ali malo je vjerovatno da će tako biti i na kraju njenog četvrtog mandata. Ona je u ovom momentu međutim nezamjenljiva kao faktor stabilnosti i političkog razuma, što joj je, posle Bregzita i šokantne pobjede Donalda Trampa u Americi, donijelo i epitet ”novog lidera slobodnog svijeta”.
Na nju računaju svi – od francuskog predsjednika Emanuela Makrona, koji samo u partnerstvu s njom može da realizuje svoj plan revitalizacije Evrope – pa do globalnih analitičara koji smatraju da, u okolnostima kada se Amerika povlači iz globalnih poslova, a Rusija u njih ulazi, Njemačka treba da bude ta koja će svojim uzdizanjem da bude garant globalnog reda.
Najzad, godine koje dolaze treba da budu i ”godine raspleta” u našem dijelu svijeta: veliki i delikatan posao konačnog utvrđivanja balkanskih granica ne može da se završi bez Njemačke (i kancelarke Merkel).
(Autor je bivši glavni
i odgovorni urednik „Politike”)