-Autor: Vladimir Gligorov

Bregzit je otvorio temu koja je stara koliko i politička misao. Britanski ključni problem jeste granica između Sjeverne Irske i Irske. A onda, naravno, granica unutar same Sjeverne Irske. Dok su Irska i Ujedinjeno Kraljevstvo članice Evropske unije, dio su jedinstvenog tržišta i imaju zajedničku granicu prema trećim zemljama.
Istina, i dalje postoji država Irska i Sjeverna Irska, koja je dio Ujedinjenog Kraljevstva, ali nema prepreka kretanju ljudi, kapitala i robe između njih, a da bi to bilo moguće ujednačeni su mnogi propisi kojima su regulisana tržišta unutar Evropske unije. Naravno, fiskalno posmatrano, sve su zemlje članice suverene u tom smislu da samo one mogu da oporezuju u sopstvenim granicama. Ali i u tome jedinstveno tržište određuje granice ili, bolje rečeno, koridor u okviru kojeg se mogu kretati poreski sistemi zemalja članica, bar ukoliko one žele da obezbijede najbolje uslove za privredni i društveni napredak.
Bregzitom se ustanovljuje granica između Britanije i Evropske unije, a tako i granica između Irske i Sjeverne Irske. To podrazumijeva uvođenje carina, ali i razliku u tržišnoj regulativi. Recimo, kada je riječ o tržištu rada, pa onda standarda, pa konačno finansijskih propisa. Tako da neko ko sebe smatra Ircem, a živi u Sjevernoj Irskoj, više nije u istom položaju kao Irac koji živi u Irskoj, za razliku od Britanca u Sjevernoj Irskoj, koji, naravno, živi sa drugim Britancima. Drukčije rečeno, u Evropskoj uniji Irci su prestali da budu manjina u Sjevernoj Irskoj i u Britaniji, bar kada je riječ o privrednom životu u najširem smislu te riječi, dok će s bregzitom to opet postati.
Ovaj problem ne može da se riješi tako što se granica neće vidjeti, to jest što će ostati nevidljiva. Ona je, naravno, već ionako tu, mada je nevidljiva usled toga što ne presijeca tržišta. Ali, naravno, države su i dalje države, i to ne samo kada oporezuju već u ukupnom pravnom smislu, koji se pokriva pojmom suverenosti. Samo što su države potpisale ugovor da neće izjednačavati tržište s teritorijom. I to je ključni doprinos Evropske unije pacifikaciji Evrope i njenih zemalja, pa tako i bezbjednosti svih država članica Evropske unije i njenih građana.
Da na ovo ukažem na drugi način. Predsjednik Tramp je nezadovoljan time što zemlje članice Atlantskog saveza (NATO) troše mnogo manje na spoljašnju bezbjednost, na vojsku, od Sjedinjenih Država. Ali ovo je zbog toga što su nastankom Evropske unije i njenim širenjem uklonjeni najveći rizici bezbjednosti njenih zemalja članica, koji su u najvećoj mjeri proisticali iz same Evrope. Sada se neke zemlje članice EU graniče samo sa zemljama koje su takođe članice EU. A kako su najčešći teritorijalni sporovi oni sa susjedima, rizici sukoba oko tih teritorija su smanjeni ili su nestali, pa nema razloga da se troši novac na vojsku.
Dodatno, a opet ne uvijek jasno nekima u SAD ili u Rusiji, Evropska unija nema geopolitičke ciljeve. Ovo mnogi nijesu razumjeli kada je izbila kriza u Ukrajini. Evropska unija posmatrana je simetrično sa Rusijom, mada je za EU Ukrajina tržište, a za Rusiju teritorija. Ovo zato što EU nema jedinstveni geopolitički interes. Posebno ne u tom smislu da bi bila spremna da izdvaja sredstva kako bi mogla da silom ostvaruje geopolitičke interese, recimo u Ukrajini. Predsjednik Tramp na to gleda kao na prebacivanje troškova na Sjedinjene Države, a riječ je o tome da su objektivno troškovi bezbjednosti značajno smanjeni stvaranjem Evropske unije i da su EU i njene zemlje članice postale konstitucionalno ograničene u eventualnim kolonijalnim ili imperijalnim ambicijama.
Ruske vlasti opet griješe jer su, na primjer, negdje od sredine prve decenije ovoga vijeka u Britaniji vidjele zemlju koja ima ambicije da se miješa u unutrašnje ruske poslove. Na ovo su uticale mnoge stvari, koje ovdje nijesu važne. U svakom slučaju, to uglavnom ne odgovara činjenicama. Tek, to je jedan od razloga što se taj spor neprestano podgrijeva. I sva je prilika da će sa bregzitom dobiti novi podsticaj, bar dok se ne promijene prilike u Rusiji.
Uzmimo sada da se EU raspadne, što nikako nije nemoguće. Potencijalna balkanizacija Evrope trenutno je nesaglediva. Zemlje koje sada hrane nacionalizam prijetnjama koje donose emigranti mogle bi da se spore oko granica, kako povodom emigranata, što je već slučaj, tako i svuda gdje postoje manjine i potencijalni sporovi kao oni između Irske i Ujedinjenog Kraljevstva. Uostalom, u kampanji protiv imigranata u Britaniji, prije referenduma, ljudi iz istočnih i južnih zemalja članica Evropske unije imali su ne malu ulogu. A potencijalnih teritorijalnih sporova ima poprilično.
To je nauk bregzita. Nije, naravno, sve u integraciji tržišta, ali ne mali dio ljudskih aktivnosti i ne baš beznačajna prava zavise od toga da li su tržišta teritorijalizovana ili nisu. A tržišni se sporovi, za razliku od teritorijalnih, lakše rješavaju pravnim, a ne vojnim sredstvima.
Ovdje moram da ukažem na činjenicu da je to bilo poznato ekonomskim liberalima ili, anahrono govoreći, neoliberalima u Srbiji. Ako imate zemlju koja ima ne mali broj potencijalnih teritorijalnih sporova, gotovo svako državno, teritorijalno uređenje koje čuva jedinstveno tržište je bolje i bezbjednije od teritorijalnih promjena, pogotovu uz demokratski način odlučivanja. Ujedinjeno Kraljevstvo ima jedan (ili uz Gibraltar dva) teritorijalna problema, pa je bregzit veliki problem. Srbija ih je imala mnogo više, a ishod je poznat.
Peščanik.net