-Piše: Milan Mišić

Da li je još važeća definicija NATO-a, data u samo jednoj rečenici njegovog prvog generalnog sekretara – da mu je svrha da „Ruse drži izvan, Amerikance unutra, a Njemce dole”. Sudeći po onome što se prethodnog vikenda zbivalo na Minhenskoj bezbjednosnoj konferenciji, ova premisa je na velikim iskušenjima, jer su napukline u temeljima Sjevernoatlantske alijanse, koja se uveliko sprema da u aprilu obilježi 70 godina svog postojanja, sasvim vidljive.

Konferencija je okupila lidere saveza, ali bez onog glavnog. Predsjednika SAD je zamijenio potpredsjednik, ali je zato američka delegacija imala čak pedesetak članova, uključujući tu i veliki broj članova Kongresa, ko i „prvu ćerku”, Ivanku Tramp.

Glavni ishod skupa sažet je u opasci jednog posmatrači koja glasi: „Evropa i Trampova administracija su prestali da se pretvaraju kako se međusobno uvažavaju”.

To se najbolje vidjelo po sadržaju dva govora koji su dobili najviše publiciteta: potpredsjednika Majka Pensa i njemačke kancelarke Angele Merkel. Prvi je dočekan sa ledenom hladnoćom auditorijuma, a drugi ovacijama.

Pens je poručio da Amerika ne može da bude „lider slobodnog svijeta”, ako taj svijet odbija da je u svemu bespogovorno slijedi.

Dva ultimatuma su pritom bila sasvim konkretna: da evropski saveznici odustanu od Sjevernog toka 2, novog gasovoda između Rusije i Njemačke, i da, kao Vašington, izađu iz nuklearnog sporazuma sa Iranom.

Merkelova se pak s puno emocija založila za premošćivanje razlika i zajedničko suočavanje sa problemima, braneći time u poslednje dvije godine, od kako je Tramp u Bijeloj kući, uveliko narušeni poredak zasnovan na multilateralnim savezima i zajedničkim vrijednostima.

Ovo je samo prolazna nepogoda, mi ćemo se vratiti, pokušao je da Evropljane utješi bivši američki potpredsjednik (i možda budući predsjednički kandidat) Džo Bajden, što nije ubijedilo većinu Njemaca i Francuza koji danas imaju više povjerenja u Rusiju i Kinu nego u SAD. Prema jednom istraživanju iz 2018. Donaldu Trampu vjeruje samo 11 odsto Njemaca, prema 86 odsto koliko ih se do prije dvije godine uzdalo u Baraka Obamu.

Sve više Evropljana je takođe uvjereno da se odnosi SAD i EU ni posle Trampa neće vratiti na staro, pa otuda pozivi, kojima se pridružila i Merkelova, za evropsko „osamostaljenje”, za evropsku vojsku i „stratešku autonomiju” – i upozorenja da, ne uvaži li to, Evropa rizikuje da, umjesto subjekta, postane objekt svjetske politike.

Da li to znači da je NATO pred raspadom?

Ne znači, bar zasad, sudeći po činjenici da je danas u Evropi više američkih vojnika nego što ih je bilo dok je predsjednik bio Obama. NATO budžet za jačanje evropske odbrane pritom je uvećan sa 3,4 milijardi dolara, koliki je bio 2017, na današnjih 6,5 milijardi (ukupan budžet Alijanse je inače oko hiljadu milijardi).

Ali je, pogotovo posle Minhenske konferencije (i prethodne najave izlaska SAD iz sporazuma o raketama srednjeg dometa) nesumnjivo da je narušeno jedinstvo Zapada, da američke bezbjednosne garancije nisu više zagarantovane – i da to znaju (i s tim računaju) i Rusija i Kina.

Dobrodošli u vrli novi nesigurniji svijet!

(Autor je bivši glavni i odgovorni urednik „Politike”)

---