-Piše: Milan Mišić

„Davos za diplomate”, Minhenska bezbjednosna konferencija koja je prošlog vikenda održana 56. put, lansirala je novu kovanicu: „bezzapadnjaštvo” („Westernless”) - kao pojam koji odslikava novo stanje u svjetskom poretku.

„Bezzapadnjaštvo” ima više značenja. Jedno je da zapadne demokratije i njihove neoliberalne ekonomije u novom globalizovanom svijetu gube doskorašnju ulogu. Drugo je da takozvane „zapadne vrijednosti”: vladavina prava, neprikosnovenost pojedinca, demokratija i tržišna ekonomija - nisu više univerzalna načela, bar ne u mjeri u kojoj su dosad bila. Najzad, pojam je i opis stanja u kojem je „na zapadu sve manje Zapada”.

Konferencija ovoga puta nije bila istinski globalni samit, jer se na njoj nije pojavio američki predsjednik Donald Tramp, niti je u Minhen došla Angela Merkel, nesumnjivo zbog krize u svojoj partiji u kojoj je njena oktroisana naslednica teško pamtljivog imena - Anagret Kramp Karenbauer - podnijela ostavku pošto je, ulazeći u jednu lokalnu koaliciju sa krajnjom desnicom, prekršila poslijeratni tabu.

Odsutan je bio i novi lider Ujedinjenog Kraljevstva Boris Džonson, zauzet rekonstrukcijom vlade i neizvjesnostima koje, poslije izlaska iz EU, donosi „povratak kontrole”, a preča posla imali su i predsjednici Rusije i Kine, Putin i Si Đinping.

Sve to je izoštrilo ulogu francuskog predsjednika Emanuela Makrona, koji je, prema pisanju medija, na konferenciji bio „jedini lider s vizijom”. Nije, međutim, bilo vremena da se o njoj raspravlja – jer je bilo većih briga.

Dominirala je, naime, zabrinutost zbog aktuelnih izazova – uspona Kine i njenih rastućih geopolitičkih ambicija sa jedne strane – i generalnog prekomponovanja globalnog poretka koji je posledica toga, s druge. Konkretno, riječ je o dilemi koju je isprovocirala izjava Pompea da „uprkos svemu, mi pobjeđujemo”.

Pompeovo „mi” je podrazumijevalo transatlantsko partnerstvo, što je, s obzirom na Trampovu alergičnost na multilateralne aranžmane, nametnulo pitanje da li to „mi” još postoji.

Na širem planu, nova nedoumica je sama svrha Zapada u okolnostima kada je pretpostavljena „zajednica demokratija” sve manje zajednica, a neke od njenih članica sve manje demokratske.

U Minhenu se na neki način podrazumijevalo da je uzrok toga američki zaokret koji je donio Tramp (čiji su izgledi da osvoji drugi mandat bili glavna tema u kuloarima konferencije). Riječ je o Trampovim osporavanjima NATO-a, raskolu sa Evropljanima oko Irana, američkom povlačenju iz Pariskog klimatskog sporazuma…

To, naravno, koriste Kina, Rusija i Turska, kao nove figure na geopolitičkoj tabli. Transatlantski raskol potvrdila je i debata o ulozi koju kineska korporacija „Huavej” na Zapadu smije da ima u uspostavljanju nove generacije mobilnih mreža (5G) - novom skoku u informatičkoj revoluciji – čemu se SAD energično suprotstavljaju, dok su na evropskoj strani spremni za partnerstvo.

Deficitarni su bili i stavovi o premošćavanju jaza između Zapada i Istoka i između globalnog sjevera i juga. Kao i preispitivanja ukorijenjenog uvjerenja o zapadnoj superiornosti koja je u prošlom vijeku bila licenca za kolonizovanje, a u ovom za „humanitarne intervencije” koje su više problema stvarale nego što su rješavale.

Sve u svemu, skup u Minhenu je donio mnoštvo pogleda na globalnu tranziciju, dok je njegov ishod možda najbolje opisao Radio Slobodna Evropa: „Sa Zapadom ili bez njega, svijet ide dalje”.

(Autor je bivši glavni i odgovorni urednik „Politike”)

---