Godina 2018. obezbijedila je mnogo materijala za razgovor ako vas zanima nauka i zaštita životne sredine. Ako ste zainteresovani za nauku i zaštitu životne sredine, godina 2018. obezbijedila vam je obiman materijal za ćaskanje. Od ozbiljnih upozorenja klimatologa o porastu temperature i uticaju na život, do otkrića 20 kilometara široke tečne tekuće vode na Marsu - 2018. je godina za pamćenje.

„Bezbjedna” granica za zagrijavanje

Porast golobalne temperature od dva stepena Celzijusa do kraja ovog vijeka dugo je smatran kao ulaz u teritoriju opasnih klimatskih promjena. Istraživači su tvrdili da je zadržavanje u okviru tog ograničenja neophodno kako bi se izbjegli najštetniji efekti globalnog zagrijavanja. Ali neki su se zalagali za još niži cilj od jednog i po stepena. Klimatolozi su u oktobru objavili veliki izvještaj sa detaljima šta bi to strože ograničenje moglo da donese. o tome šta bi se dogodilo ukoliko se temperatura ne zadrži ispod tog strožeg limita. U izvještaju nema riječi o tome šta bi vlade trebalo da rade, već je postavljen niz pristupa, uključujući velika smanjenja emisije gasova sa efektom staklene bašte, brz prelazak na obnovljivu energiju i promjene u načinu života i ishrani.

Najranije životinje

U potrazi za najranijim životinjama velika pažnja je usmjerena na grupu zagonetnih životnih formi - poznatih kao Ediacaran biota - od prije više od 500 miliona godina. To su bili neki od prvih kompleksnih organizama koji su se pojavili na Zemlji.
Ali njihov položaj na stablu života je teško dešifrovati. Ova bića su razvrstana u različite kategorije - kao lišajevi, gljivice, pa čak i kao nešto između biljaka i životinja. Naučnici su u septembru uspjeli da izvuku molekule holesterola iz fosilizovanog Dickinsonia. Holesterol je jedan od molekularnih obilježja životinja, što jasno pokazuje da je riječ o životinjama.

Džinovski
plastični brijeg
Svjetska kriza plastičnog otpada bila je jedna od velikih tema 2018. godine. Problem je naglašen i u seriji Plava planeta 2, koju je predstavio ser Dejvid Atenboro, a koja je otkriva šokantne snimke razaranja okeana i morskog života zbog naše zavisnosti od plastike. Reporter Bi-Bi-Sija u oblasti nauke Dejvid Šukman posjetio je u aprilu Indoneziju da bi izvještavao o plastičnom otpadu koji je zapušio rijeke i kanale u Bandungu, na ostrvu Java. Problem je bio toliko veliki da je vojska pozvana da pomogne u čišćenju ogromnog brijega od plastičnih flaša, kesa i pakovanja.

Leteće čestice
Neutrino je jedna od elementarnih čestica univerzuma. Ove subatomske čestice se kovitlaju oko kosmosa više-manje neometano, u vrlo maloj interakciji. U stvari, procjenjuje se da pojedinačna čestica neutrina može da prođe kroz svjetlosnu godinu (oko 10 milijardi kilometara) bez dodira sa atomom. Mnoge čestice neutrina na koje nailazimo na Zemlji dolaze od Sunca ili iz Zemljine atmosfere. Ali porijeklo jedne grupe ultra-visokih energetskih neutrina bilo je prava misterija sve do ove godine. U julu je međunarodni tim pratio jednu grupu do udaljene galaksije koja je ispalila „snop” čestice pravo na Zemlju.

Voda na Marsu
i Mjesecu

Znamo da na Marsu ima vode u obliku leda, a postoje i mogući znaci tekuće vode. U julu je tim naučnika saopštio da je otkriveno jezero prečnika 20 kilometara koje se nalazi ispod ledene južne polarne kape crvene planete. NASA planetarni rover Kjuriositi istraživao je ostatke stijene drevnog korita jezera, ali ovo je prvi znak tekuće vode. Rezultat je donio puno uzbuđenja jer su naučnici dugo tragali za znakovima tekuće vode na Marsu.

Graditelji
Stounhendža

Polje drevne DNK - koja uključuje izdvajanje i analizu genetskog materijala davno stradalih ljudi - omogućilo nam je neviđene uvide u prošlost. Upečatljiv rezultat iz 2018. godine bilo je otkriće da su drevni Britanci gotovo potpuno nestali usled masovne migracije sa kontinenta prije oko 4.500 godina. Britanci iz neolita tek što su podigli veliko kamenje u Stounhendžu kada su ih pregazili novodošli stanovnici - takozvani Narod pehara. Usled toga, za samo nekoliko stotina godina, 90 odsto britanskog genetskog materijala zamijenjeno je novim. Nije poznato zašto se to dogodilo. Bolesti, glad i sukobi su potencijalni kandidati za to.

Uticaj leda

Naučnici su u novembru identifikovali veliki krater pod grenlandskim ledom. Rupa široka 31 kilometar postala je vidljiva kada su naučnici ispitali radarske slike sa ostrava. Krater je vjerovatno nastao usled pada asteroida širine 1,5 kilometar prije najmanje 12.000 godina. Neki istraživači sumnjaju u dosadašnje dokaze. Ali novo otkriće je pokrenulo neke intrigantne mogućnosti, uključujući i potencijalnu vezu sa periodom snažnog hlađenja i zagrijavanja Zemlje usled koga je planeta izašla iz posljednjeg Ledenog doba.

Rani egzodus

Više dokaza ukazuje da su preci većine današnjih ljudi koji žive van Afrike napustili kontinent u jednoj migraciji prije 60.000 godina. Ali, postoje neki dokazi da su pioniri savremenih ljudi (Homo sapiens) izvršili prepad na teritoriju van Afrike prije toga.
Naučnici su u januaru otkrili vilicu modernog čovjeka koji je stradao u Izraelu prije 185.000 godina, desetine hiljada godina ranije nego što se mislilo da je na ovoj teritoriji živio čovjek. Otkriće ukazuje na to da ranije „ekskurzije” nisu pružile savremenim ljudima trajno uporište u Evroaziji. Ali vilica se uklapa u sliku o ranijim migracijama van Afrike koje su se dalje širile u Evroaziju ranije nego što su mnogi vjerovali. Čini se da su ovi pioniri živjeli zajedno sa drugim ljudskim vrstama kao što su neandertalci i denisovani. Ali ostaje misterija zašto njihovi genetski materijal nije sačuvan u današnjim ljudima.

---