PRI­RE­DIO:MI­LA­DIN VELj­KO­VIĆ


Prema izvještaju Mjesnog narodnog odbora Toci kod Priboja od 29. aprila 1946. na teritoriji ovog odbora manastir Sv. Trojice kod Pljevalja posjedovao je šumu površine od 100 hektara, koju je koristio i obrađivao. Na Zboru mjesnih agrarnih interesenata ovog mjesta od 3. maja 1946. zahtijevano je da se manastirska zemalja ustupi državi ili razdijeli siromašnim mještanima. Prema ovom izvještaju u Priboju je bilo 631 hektar šume i 13 hektara obradive zemlje ovog manastira.
Prema podacima Mjesnog narodnog odbora sela Druglići, opština bistrička, Srez zlatarski od 18. aprila 1946. uprava manastira Sv. Trojice kod Pljevalja u ovom selu posjedovala je njivu zvana „Luka“, površine četiri hektara, pašnjak od dva hektra, jednu kuću, jednu štalu i još jednu zgradu, koja je za vrijeme rata porušena.
U vezi sa kategorizacijom manastira Sv. Trojice predsjednik Sreskog narodnog odbora Pljevlja, Miloš Peruničić aktom od 14. marta 1946. obavijestio je Ministarstvo poljoprivrede i šumarstva NR Crne Gore da se „ovaj manastir smatra za manastir većeg istorijskog značaja. U narodu je poznat pored ostalog i zato što je pod vidom rečenog manastira, prvi put otvorena gimnazija u Pljevljima 1901. godine pod turskom vladavinom i što je ondašnja turska vlast smatrala da otvarenu gimnaziju izdržava manastir Trojica“.
U skladu sa predlogom pljevaljskih vlasti Ministarstvo poljoprivrede i šumarstva NR Crne Gore svojom odlukom br. 6519/46 od 2. maja 1946. odlučilo je „da manastir Sv. Trojice u Pljevljima ima se smatrati kao manastir od većeg istorijskog značaja i u smislu čl. 8, stav 2 Saveznog zakona o agrarnoj reformi i unutrašnjoj kolonizaciji ostaviti mu prilikom eksproprijacije posjeda maksimum od 30 hektara obradive površine i 30 hektara šume». Odluka je dostavljena Sreskom narodnom odboru Pljevlja, koji je trebao da odredi koje parcele obradive zemlje i šume u određenoj površini će se ostaviti manastiru na korišćenje, sve na teritoriji Crne Gore. Višak zemljišta u Crnoj Gori u površini od 49 hektara, 20 ari i 0,8 metara kvadratnih treba se unijeti u zemljišni fond.
Prema podacima Zemljišne komisije za vjerska pitanja NR Srbije po osnovu mjera agrarne reforme manastiru Sv. Trojice kod Pljevalja na teritoriji NR Srbije i NR Crne Gore ukupno je oduzeto 799 hektara, 20 ari i 0,8 kvadratnih metara zemljišta. Od toga:
Na teritoriji NR Crne Gore u Srezu pljevaljskom; obradive zemlje 49 hektara, 20 ari i 80 metara kvadratnih; neobradive zemlje 9 hektara, 82 ara i 80 metara; šume 19 hektara, 32 ara i 20 metara;
Na teritoriji NR Srbije:
- U Srezu pribojskom 644 hektara (šume 631 hektar i 13 hektara obradivog zemljišta),
- U Srezu zlatarskom, Opština bistrička, selo Druglići 6 hektara, od čega četiri hektara njive i 2 hektara šume.
Sreskim komisijama za agrarnu reformu u Pljevljima, Priboju, Prijepolju i Novoj Varoši ostavljeno je da shodno saveznom i republičkim zakonima o agrarnoj reformi i kolonizaciji riješe koje zgrade, postrojenja, poljoprivredni inventar, stoka, stočna i ljudska hrana treba da se izdvoje za zemljišni pozajmni fond, a koja da se ostave manastiru.
Različiti su podaci o obradivom zemljištu manastira Banja. Na traženje Ministarstva agrarne reforme i kolonizacije Sreski narodni odbor u Priboju odgovorio je 24. decembra 1945. g. da manastir Banja ima 20 hektara obradivog zemljišta i 109 hektara šumskog zemljišta. Međutim, u dokumentu od 20. decembra 1945. zabilježeno je da ovaj manastir ima 13 hektara voćnjaka i 200 hektara šume. Zanimljiv je akt Ministarstva za agrarnu reformu i kolonizaciju br. 16234 od 6. aprila 1946. Mjesnom narodnom odboru Priboj u kome se kaže: „obavijestite nastojatelja manastira Banja da se manastirska porta ima smatrati obradivim zemljištem, te da se prema tome ima uračunati u ostavljenom zemljišnom maksimumu“.
O odnosu komunističke vlasti prema SPC i manastiru Banja govori i konačno rješenje Ministarstva za agrarnu reformu i kolonizaciju Srbije Agrarnom savjetu FNRJ iz januara 1946. g. u kome se kaže da manastiru Banji, prema istorijskom kriterijumu, treba ostaviti samo 10 hektara obradivog zemljišta i 10 hektara šume, iako je prema mišljenju nadležnog Ministarstva prosvjete svrstan u prvu grupu od 16 najznačajnijih srpskih manastira. Konačnim rješenjem Ministarstva za agrarnu reformu i kolonizaciju od 19. februara 1946.g. manastir Banja je svrstan u treću kategoriju manastira kojima je ostavljeno po 15 hektara obradivog zemljišta i 15 hektara šume, ukoliko imaju svog zemljišta. Poslije ovog rješenja dolazi akt Okružnog agrarnog suda Novi Pazar Ministarstvu poljoprivrede NR Srbije od 26. avgusta 1946. g. u kome se kaže: «Izvještavate se da su aktom ovog suda br. 674. od 15. avgusta 1946.g. dostavljena Mjesnom narodnom odboru Banja dva primjerka odluke ovog suda br. 41/1946. o eksproprijaciji manastirskog zemljišta i dodjele maksimuma manastiru». Velikodušno se manastiru dodeljuje njegova zemlja.
(NASTAVIĆE SE)