-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Kao knežinski knez Vučić je bio prva sudska instanca u imovinskim sporovima. Izviđao je i često presuđivao sporove između članova porodica oko nasledstva, međa na imanju, zatim između doseljenika i starosjedilaca u jednom selu i između dva i više sela. Složeniji sporovi rješavani su u Kancelariji narodnoj srpskoj (Sudu kragujevačkom, osnovanom 1820) koja je od 1825. preimenovana u Sud narodni srpski, a iz kojeg je 1826. izdvojen Magistrat kragujevački. Suđeno je po običajnom pravu, a prije početka sudske rasprave pokušano je izmirenje zavađenih strana. Joakim Vujić prisustvovao je 1826. jednom takvom događaju. Kod Vučića u Kragujevac došli su parničari iz Gruže koji su iznijeli svoje tužbe. Pošto je ih saslušao, Vučić im je rekao: „Ne branim, ja ću sjutra doći s drugim kmetovima u vaše selo, pak koja strana ne bude imala pravo, ta će dobiti 50 štapova i 100 groša globe platiti”. Kada je začuđeni Vujić upitao zašto unaprijed izriče kazne, Vučić mu je odgovorio da time primorava parničare da se izmire prije suda. Ubrzo poslije toga došle su zavađene strane izjavljujući da su se nagodile. Sačuvano je na desetine dokumenata iz kojih se vidi Vučićeva aktivnost kao sudije. Njegovo poznavanje karaktera srpskog naroda proizašlo je iz mnogobrojnih imovinskih i krivičnih parnica koje je presuđivao i po tome mu nijedan docniji ustavobraniteljski prvak nije sličan. Upravo u tome treba tražiti izvorište njegove demagogije i jezika kojim se obraćao narodu, a koje je stekao tokom svog života na selu i učestvovanja u upravi u Gruži.
Sukobi između dva sela i više sela oko zajedničkih livada i žirorodnih šuma u vrijeme Vučićevog knezovanja bili su česti, jer atari sela nijesu bili omeđeni dijelom zbog stalnog doseljavanja stanovništva, a zbog postojanja alija, nenaseljenog spahijskog zemljišta koje je izdavano pod zakup. Vučić je sporove između sela rješavao sam, a u Kragujevac je upućivao samo kad bi mu to prethodno Miloš odobrio. Bilo je, međutim, i drugačijih primjera. Seljani gružanskog sela Stublja i levačkog Planinice u susjednoj Jagodinskoj nahiji sporili su se oko štete koju je činila stoka, pa su Stubljani tužbu podnijeli direktno knezu Milošu, ne pokušavši prethodno da se sporazumiju sa žiteljima Planinice. Zato je Vučić kmetovima oba sela naredio da se određenog dana okupe na mjestu oko kojeg su se sporili, poručivši da će kad tamo dođe izvidjeti spor i donijeti presudu. Po svoj prilici, spor je riješen nagodbom. Ponekad su preduzimane energične mjere, kao što je bio slučaj sa selom Ješevcom naseljenim 1809. godine stanovništvom iz Starog Vlaha. Doseljenici su imali velika stada i njihova stoka pričinjavala je štetu okolnim selima. Poslije brojnih pritužbi na doseljenike Vučić je, po Miloševom naređenju, raselilo to selo.
Knez Miloš Obrenović se od početka svoje vladavine suočavao s nezadovoljstvom pojedinaca i naroda. Dok su bune na početku njegove vlade bile lokalnog karaktera i bez većeg učešća naroda u njima, sredinom treće decenije prilike su se znatno promijenile. Teško ekonomsko stanje pratila je obijest Miloševih činovnika, a nagomilano narodno nezadovoljstvo izbilo je krajem 1824. i početkom 1825. godine, dostigavši vrhunac u Đakovoj buni. Ti događaji izbacili su Vučića na pozornicu političkog života Srbije, pa je njegov život od Đakove bune 1825. do 1858. godine bio neraskidivo povezan sa svim važnijim unutrašnjim događajima u Srbiji, a naročito sa bunama i prevratima.
Đakovoj buni prethodila je takozvana Rudnička zavjera iz decembra 1824. godine. Zavjerenici, Milovan, Jovan i Staniša (Cajo) Marković iz Bresnice, sela u Rudničkoj nahiji, Obrad Tara i Maksim Kolombać iz Mrčajevaca, Sava Ratković iz Bečnja i Sima Radović iz Kaone, sela iz Požeške nahije, namjeravali su da napadnu neke činovnike, ali razrađen plan bune nijesu imali. Njih je izdao Vasa Tomić iz Knića, Blagojev brat, koji je s Vučićem učestvovao u Hadži-Prodanovoj buni. Tomić je umjesto u pobunu 25. decembra 1824. došao u Kragujevac otkrivši Milošu zavjerenički plan. Odmah su preduzete energične mjere, pa su radi toga angažovani knezovi iz svih okolnih knežina i nahija. Knezu u Karanovcu Petru Lazareviću naređeno je da čuva red i mir u tom mjestu, a obor-knezu Požeške nahije Vasi Popoviću i knezu Rudničke nahije Joksimu Milosavljeviću rečeno je da krenu u sela Kaonu i Bečanj.
Vijest o zavjeri Vučić je saznao u Kragujevcu, gdje se zatekao u vrijeme Tomićevog dolaska. U blizini Vučkovice njemu je jedan seljanin iz Knića, koji je donekle bio upućen u zavjeru, otkrio još neke pojedinosti zavjereničkog plana. Ne čekajući Miloševu naredbu, odmah je u Karanovac poslao svog momka i kurira iz Knića da uhapsi glavne zavjerenike, a on je, prikupljajući momke iz Gruže, čekao dalja naređenja. Miloš je Vučiću naredio da uhapsi barem jednog živog zavjerenika, a Savu Ratkovića iz Bečnja, koji je smatran za vođu bune trebalo je da ubije. Osim pisane naredbe, dobio je usmena uputstva koja su se ticala Ratkovićevog ubistva. Tokom četiri dana potjere u Bečnju, Karanovcu i Mrsaću pohvatani su svi glavni zavjerenici, a Vučić je s ostalima knezovima ostao u tom kraju još nekoliko dana.
(NASTAVIĆE SE)