In­sti­tut za srp­sku kul­tu­ru Nik­šić iz­da­vač je knji­ge „Jav iz Go­re Cr­ne”, no­ve zbir­ke po­e­zi­je pje­sni­ki­nje Mi­li­ce Ba­krač. Re­ce­zen­ti knji­ge su prof. dr Mi­lo­ša Ko­va­če­vi­ća i doc. dr Bu­di­mir Alek­sić, ured­nik iz­da­nja je dr Ni­ko­la Ma­ro­je­vić, dok je ilu­stra­ci­ja na ko­ri­ca­ma dje­lo sli­ka­ra Mi­o­mi­ra Mi­ša Ve­mi­ća. Is­ti­ču­ći da na­ro­de po­seb­nim pri­je sve­ga či­ni je­zik, kao osnov­ni, te­melj­ni iden­ti­tet­ski kri­te­ri­jum, prof. dr Ko­va­če­vić u re­cen­zi­ji na­vo­di da da­nas u pje­snič­kom gla­su Mi­li­ce Ba­krač, „bez sum­nje, naj­a­u­ten­tič­ni­je, naj­i­skre­ni­je i naj­ek­spre­siv­ni­je od­je­ku­je srp­ski glas Cr­ne Go­re, ili mo­žda pre­ci­zni­je, glas Srp­ske Cr­ne Go­re”.
– Po­e­zi­ja Mi­li­ce Ba­krač već je po­sta­la za­štit­ni znak po­et­ske od­bra­ne srp­sko­ga bi­ća i srp­ske su­šti­ne Cr­ne Go­re. A srp­sku su­šti­nu Cr­ne Go­re či­ne nje­ni iden­ti­tet­ski na­ci­o­nal­ni kri­te­ri­ju­mi: je­zik i pi­smo. Srp­ski je­zik i srp­ska ći­ri­li­ca te­melj­ni su iden­ti­tet­ski na­ci­o­nal­ni kri­te­ri­ju­mi srp­sko­ga na­ro­da. Iz­me­đu srp­skog je­zi­ka i srp­ske ći­ri­li­ce ta­kav je od­nos ka­kav ne­ma ni­je­dan dru­gi je­zik sa pi­smom. Ći­ri­li­ca je neo­tu­đi­vi dio srp­sko­ga je­zi­ka, i za­to je srp­ski je­zik u svoj svo­joj pu­no­ći srp­ski tek kad se is­pi­su­je ći­ri­li­com – na­veo je on.
Ko­va­če­vić po­ja­šnja­va da ri­je­či „jav” rječ­nik srp­skog je­zi­ka pri­pi­su­je dva zna­če­nja-1. A-glas, gla­sno ja­vlja­nje, šum, B-vi­jest, oba­vje­šte­nje i 2.-po­ja­va, po­ja­vlji­va­nje. Rječ­nik ne upu­ću­je na pje­snič­ki kva­li­fi­ka­ci­ju ri­je­či, vje­ro­vat­no zbog to­ga što se ona ja­vlja di­je­lom tri­ju op­šte­u­po­treb­nih usta­lje­nih iz­ra­za: da­va­ti ja­va od se­be (= da­va­ti gla­sa od se­be) ; (ne­ma) ni gla­sa ni ja­va od ko­ga (= (ne­ma) ni tra­ga ni gla­sa od ko­ga), (ne­ma) ni tra­ga ni ja­va od ko­ga (= ne zna se gdje je, iz­gu­bio mu se sva­ki trag).
– Mi­li­ca Ba­krač je, oči­to, sva ta rječ­nič­ka zna­če­nja lek­se­me „jav”, i slo­bod­na i idi­o­mat­ska, uje­di­ni­la, uhar­mo­ni­zo­va­la u na­slov svo­je zbir­ke, uslo­žniv­ši zna­če­nje sa­mog na­slo­va i omo­gu­ćiv­ši nje­go­vu vi­še­znač­nu in­ter­pre­ta­ci­ju, za­vi­sno od to­ga ka­ko in­ter­pre­ta­tor po­sla­že, od­no­sno hi­je­rar­hi­zu­je zna­čenj­ske kom­po­nen­te što či­ne zna­čenj­sku struk­tu­ru ri­je­či „jav”. A, me­đu tim se­mi­o­tič­kim kom­po­nen­ta­ma ima i onih či­sto poj­mov­nih (ko­mu­ni­ka­tiv­nih) i onih či­sto ko­no­ta­tiv­nih (afek­tiv­no eks­pre­siv­nih). Mi­li­ca Ba­krač kao da upo­tre­bom ri­ječ­ju „jav” že­li na­gla­si­ti – evo još ima Sr­ba u Cr­noj Go­ri, evo još „da­je­mo ja­va od se­be”, pa zar to, s ob­zi­rom na svi­ma zna­nu ak­tu­el­nu si­tu­a­ci­ju, ni­je vi­jest, oba­vje­šte­nje – sma­tra Ko­va­če­vić.
Pje­sni­ki­nja „jav” upu­ću­je ne­i­me­no­va­noj lju­ba­vi, is­ta­kao je on, ko­joj na­di­je­va ime­na zna­me­ni­tih li­ko­va iz srp­ske pro­šlo­sti, a na­di­je­va­ju­ći mu ta ime­na, ona zna da on te oso­bi­ne i ima, sa­mo ih mo­ra is­po­lji­ti, po­što to sa­da­šnje vri­je­me od nje­ga tra­ži. Bez lju­ba­vi za­lju­blje­nih ne­ma, a bez za­lju­blje­no­sti te­ško da ima i lju­ba­vi pre­ma na­ro­du ko­me za­lju­blje­ni pri­pa­da­ju i či­je vri­jed­no­sti di­je­le. Lju­bav za­lju­blje­nih u se­bi, na­veo je prof. dr Ko­va­če­vić, no­si za­vjet pri­pad­no­sti ne sa­mo vo­lje­noj oso­bi ne­go i vo­lje­nom na­ro­du i nje­go­vim vri­jed­no­sti­ma. A vri­jed­no­sti su ne sa­mo Nje­goš i Ko­sov­ski za­vjet, ne­go i srp­ska na­rod­na epi­ka sa svo­jom eti­kom ko­ja ka­rak­te­ri­še ju­na­ke či­ja ime­na pje­sni­ki­nja po­zajm­lju­je vo­lje­nom čo­vje­ku, upu­ću­ju­ći mu „jav iz Go­re Cr­ne”.
No­va zbir­ka, is­ti­če prof. dr Ko­va­če­vić, „pje­snič­ka je sli­ka Mi­li­či­na”, a u toj sli­ci ne­ko­li­ko je do­mi­nan­ti. Pr­vo, to je po­e­zi­ja lju­ba­vi: i to naj­pri­je ne­iz­mjer­ne lju­ba­vi pre­ma srp­skom ro­du, srp­skom je­zi­ku i srp­skoj ći­ri­li­ci, po­tom lju­ba­vi pre­ma srp­skim knji­žev­nim vr­hun­ci­ma i po­no­si­ma, pri­je sve­ga Nje­go­šu, Vu­ku, na­rod­noj epi­ci, io na kra­ju lju­bav pre­ma lju­ba­vi Že­ne i Čo­vje­ka. Dru­go, to je po­e­zi­ja sa­vr­še­ne pje­snič­ke for­me, jer nje­nu po­e­zi­ju kra­se naj­za­htjev­ni­je pje­snič­ke for­me, po­put so­ne­ta, i so­net­nog vi­jen­ca, pri če­mu ona i u tim for­ma­ma po­ka­zu­je iz­u­zet­nu sa­mo­svje­snost– stva­ra­ju­ći, na pri­mjer, so­net­ni vi­je­nac „ s gla­vom”, ili pak azbuč­ni so­net­ni vi­je­nac, u ko­me je ma­gi­stra­le azbuč­nik, za­vr­šna pje­sma sa azbuč­nim akro­sti­hom. Prof. dr Ko­va­če­vić na­gla­ša­va da je akro­stih jed­na od naj­zna­čaj­ni­jih do­mi­nan­ti po­e­zi­je Mi­li­ce Ba­krač, te da ne­ma pje­sni­ka ko­ji ima to­li­ko a ta­ko pje­snič­ki uspje­lih akro­sti­šnih sti­ho­va. U no­voj zbir­ci ta­kvih je bli­zu če­tr­de­set.
– Re­a­li­za­ci­ja naj­za­htjev­ni­jih pje­snič­kih for­mi u po­e­zi­ji Mi­li­ce Ba­krač ni­je na uštrb auten­tič­nih pje­snič­kih sa­dr­ža­ja. For­ma je tu sa­mo da sa­dr­žaj do­bi­je ve­ću umjet­nič­ku vri­jed­nost. A ne­ri­jet­ko kod Mi­li­ce Ba­krač, na­ro­či­to u akro­sti­šnim pje­sma­ma sa­ma for­ma zra­či vr­lo efekt­nim in­ten­di­ra­nim umjet­nič­kim sa­dr­ža­jem. For­ma i sa­dr­žaj ta­ko či­ne po­li­fo­nij­ski ukom­po­no­va­nu cje­li­nu. Cje­li­nu u ko­joj i for­ma i zna­nje­če tvo­re je­din­stven smi­sao. A su­šti­na smi­sla po­e­zi­je Mi­li­ce Ba­krač, što ne­dvo­smi­sle­no po­tvr­đu­je ova nje­na naj­kom­plet­ni­ja zbir­ka, je­ste lju­bav pre­ma srp­sko­me ro­du i nje­go­vim naj­ve­ćim, a iden­ti­tet­skim vri­jed­no­sti­ma, pri­je sve­ga da­nas ta­ko ugro­že­nom srp­sko je­zi­ku i ći­ri­li­ci. Po­seb­nu na tlu Cr­ne Go­re, s ko­ga nam se evo „Ja­vom” ogla­ša­va Mi­li­ca Ba­krač – na­gla­sio je prof. dr Ko­va­če­vić u re­cen­zi­ji.
B.B.