-Život i djelo poznate slikarke i heroine Nadežde Petrović (1873-1915) bili su tema ovonedjeljne tribine „Riječ” Udruženja književnika Crne Gore koja je održana u Duhovnom centru „Simeon Mirotočivi” na Nemanjinoj obali u Podgorici.
O Nadeždi Petrović govorila je pjesnikinja Milica Kralj, urednica tribine „Riječ” napominjući da je ovo veče priređeno u okviru programa Znamenite žene nacionalne istorije.
– Srpska slikarka Nadežda Petrović, umjetnica je koja je bila „sjutrašnjica u današnjici” ili „ondašnja u sjutrašnjici”. Srbija nije imala slikara koji je sa više poleta, oduševljenja i strasti lutao njenim predjelom i slikao njen lik, a da je istovremeno bio prosvetitelj, vidar nacionalnih rana i vojnik.
„Neka i naš seljački narod”, pisala je ona, „vidi da je umjetnost opšta, da je neophodna ne samo varošaninu i samo učenim ljudima; da ona nije luksuz”. Ime Nadežde Petrović postalo je neka vrsta mita i ono je u sebe obuhvatilo gotovo sve žene slikarke kod Srba kojih nije bilo malo. Po poletu, po smjelosti, po energiji Nadežda ih je prevazilazila, udružujući s tim umjetničkim oduševljenjem još i aktivnost javnog i političkog rada – kazala je Milica Kralj.
Ona je dodala da je ta čudna žena, kako ju je nazvao jedan od savremenika, bila nosilac jedne ogromne životne snage, jer je umjela i mogla da se bori za svoja shvatanja i ideale.
– Gotovo i nije čudo što je ona dala toliko povoda da se o njoj govori i piše, što je bila popularnija od drugih umjetnika, njenih vršnjaka koji su ostajali na drugom planu interesovanja istoričara. Međutim, Nadežda je prednjačila težnjama za traženjem novih puteva u umjetnosti, osobito važnih na prekretnici iz devetnasetog vijeka u dvadeseto stoljeće. U tome je bila odlučnija nego drugi, makar i po cijenu žrtava, nejednakih rezultata, padova i uspona koji su u tadašnjoj sredini nailazili na otpor, nerazumijevanje pa i neprijateljstvo. Svjesna svega toga, Nadežda je vodeći neravnopravnu borbu, tražila svoje mjesto u slikarstvu u sredini koja je umjetnost posmatrala sa zakašnjelim poznavanjem onoga što se dešavalo u Evropi – kazala je, između ostalog, Kralj.
Ona je dodala da je slikarstvo Nadežde Petrović po svojoj umjetničkoj vrijednosti, kao i po svom značenju za početak naše Moderne doprinos avangardnog karaktera.
– Ona, koja je stilski svojim opusom za nepunih petnaest godina obuhvatila veliki raspon od plenerizma (metoda slikanja direktno u prirodi), preko impresionizma, do jedne lične varijante fovizma (ekspresionizma) i time trasirala osnovni put razvoja kojim će se dalje kretati glavno strujanje srpske likovne umjetnosti u prvoj polovini XX vijeka, živjela je uz nerazumijevanje i vrlo mučno se probijala svojom ličnom umjetničkom stazom. Shvativši težinu sudara domaće patrijarhalne i strane kosmopolitske sredine – borac, graditelj i vizionar – činiće Nadežda sve i na svim poljima, da smanji ogroman raskorak – napominje Kralj, naglašavajući da je Nadežda od začetnika srpske moderne umjetnosti izrasla u njenu najmarkantniju figuru.
– Značaj njenog izuzetnog djela leži u njegovoj objektivnoj vrijednosti, u avangardnom karakteru njegove stilske orijentacije i u revolucionarnoj ulozi koju je imala u svome vremenu. Sa tih aspekata ona predstavlja doprinos genezi svjetske moderne umjetnosti. Prilikom retrospektivne izložbe u Minhenu 1985. godine, u njemačkim listovima pojavila su se kritička mišljenja u superlativima: „Bila je ne samo ekspresionist nego i jedan od preteča”, „Slikar velike obaviještenosti, ali i autentične originalnosti”, „snažnog kolorita balkanskog zvuka...”, „Imala je uslove da bude jedan od putokaza evropske moderne, ali je umjetnosti pretpostavila svoju otadžbinu”... Dok je boravila u inostranstvu, Nadežda radi i kao dopisnik velikog broja srpskih i slovenačkih novina, dok po povratku u zemlju radi kao nastavnik crtanja, čak piše i drame – kazala je Kralj.
Ona ističe da je njenoj porodici stigao telegram sa zvaničnim saopštenjem iz valjevske bolnice o smrti: „Sa izrazom duboke tuge objavljujemo da smo pored tolikih žrtava koje su pale u borbi protiv epidemije, sinoć u osam časova prinijeli na oltar drage nam Otadžbine još jednu. Užasnoj bolesti podlegla je i Nadežda Petrović, akademski slikar, nastavnica Ženske gimnazije, dobrovoljna bolničarka Prve rezervne valjevske bolnice. Umrla je neumorno radeći na njegovanju i spasavanju naših hrabrih boraca još od početka rata. Objavljujući ovaj redak i svijetao primjer samopožrtvovanja ove plemenite Srpkinje molimo za saučešće”.
A.Ć.

Stvaralački gen i patriotizam

O Nadeždi Petrović su govorili i novinar, publicista i slikar Dragoslav Duća Milačić i književnik i književni kritičar Perivoje Popović.
-Nadežda Petrović, moderno je mislila i moderno slikala, kao da je odolijevala nekim nevidljivim silama. Hvala joj na svemu što je uradila - kazao je, između ostalog Milašić.
Perivoje Popović je kazao da ono što Nadeždu kao vodeću srpsku slikarku čini posebnom jeste upravo ta inteligentnost njenog slikarstva.
-Njene slike govore, one su toliko bliske našem životu, a toliko ga uzdižu. Rijetka je veza stvaralačkog gena, intelektualizma i patriotizma kao što je to sadržano kod Nadežde Petrović. Kad god se govori o vrhovima srpskog slikarstva uvijek se mora spomenuti ime Nadežde Petrović - zaključio je Perivoje Popović