Milioner Ivan Ignjatijevič Savidis jedan je od velikih tajkuna koji posluju duvanom na području Evroazije. Član je ruske Dume i blizak saradnik predsjednika Vladimira Putina, ali ono što uznemiruje Evropu jeste to što je Savidis ujedno i skorojević grčke oligarhijske scene.
Od početka ekonomske krize on je preuzeo lično vlasništvo nad ogromnim sektorima u Solunu, drugom najvećem gradu u Grčkoj i pomorskoj kapiji za Balkan. Prodaja stare državne imovine dala je Savidisu rijetku priliku da uloži stotine miliona evra u zemlju svojih predaka. Fudbalski tim, luksuzni hotel, duvanski konglomerat, kompanija za flaširanje vode, odmarališta na plažama, televizijska stanica, tri dnevna lista, dobar potez obale i blok nekretnina u Solunu, luka Solun sa industrijskim skladištima – to je samo nekoliko posjeda koje Savidis u tišini prikuplja poslednjih osam godina.
Međutim, njegova pojava je sada počela da diže ozbiljnu prašinu. Kako je jedan čovjek „težak” 760 miliona dolara investirao skoro pola te sume u Grčku za manje od decenije? Evropska štampa sve otvorenije iznosi sumnje, a zabrinutost američkog ambasadora u Atini govori da Savidis nije samo ono što se vidi na prvi pogled, piše „Amerikan interest”.
Priča se da Savidis, pod maskom finansijskog spasioca Soluna, sprovodi Putinove interese. Njegovi poslovi sa desničarskom Novom demokratskom partijom, udaja njegove nećake za generalnog sekretara te stranke, dovođenje u sukob unutrašnjih klanova, uklanjanje lojalnosti njenih birača davanjem mita širom sjeverne Grčke – sve to djeluje kao napor da se posije razdor u partiju koja se najviše oslanja na grčko članstvo u Evropskoj uniji.
Savidisijeva kupovina Luke Solun djeluje kao potez koji stavlja prepreku pomorskom pristupu NATO-a unutrašnjosti Balkana, regionu u kojem se spajaju ruske i američke sfere uticaja. Svi ti navodi isto tako mogu biti lažni. Ipak, nevjerovatni uspon Ivana Savidisa do mjesta od političke važnosti otkriva neprijatnu istinu o trenutnom smjeru Grčke.
Nova vrsta grčkih oligarha
Otkako su uvedene mjere štednje, ekonomski i politički sistem Grčke otvorio je prolaz mreži regionalnih figura. Ovaj novi soj oligarha iskoristio je ekonomski pad Grčke da „počisti” čitav ekonomski sektor, privatizujući državnu imovinu od aerodrome do elektrana. Te figure su potom pretvorile taj „plijen” u politički uticaj, kupovinom grčkih medija. Zajedno, ti novi oligarsi su uspjeli da podijele obogaljenu Grčku između sebe.
Najvažnije je razumjeti da Savidis nije kao raniji grčki oligarsi. Tipični grčki oligarh nije preduzetnik – njegova porodica je bogata ili izvlači novac iz državne kase (ili oboje), i to generacijama. On nasleđuje flotu brodova, minimalno ulaže u Grčku, potom prijeti vladi da će povući kapital iz zemlje ako pokušaju da izmijene njegovo imovinsko stanje ili naplate porez. Tipičan grčki oligarh igra na oba kraja političkog spektra, oportunistički. On je zapadno orijentisan, živi u Atini ili Pireju, Londonu ili Cirihu, funkcioniše sa drugim oligarsima kao klasa, strateški ženi ili udaje djecu u druge bogate porodice. On sastavlja industrije u zemlji, a potom ulaže profit van zemlje u trgovačko carstvo na Balkanu, koje se često širi na istočnu Evropu i Bliski istok.
Savidis je, međutim, nešto drugo. Prije desetak godina niko u Grčkoj nije čuo za njega. On ne posjeduje brodove, a bogatstvo koje je zaradio van Grčke sada investira u zemlju. Ne bavi se politikom. Ne pokazuje namjeru da se dodvori vrhu Nove demokratske stranke, koju mnogi vide na vlasti u Grčkoj sledeće godine. Savidis je postao lojalni instrument ljevičarske vlade. Za premijera Aleksisa Ciprasa, Savidis je „jedan od naših”, ključna figura koja posjeduje ogromni kapital koji nova vlada može da iskoristi da stekne kontrolu nad različitim sektorima države.
Porijeklo
Savidis je rođen 1959. u velikoj, seljačkoj porodici pontskih Grka u planinama na jugu Gruzije. Njegova porodica su potomci grčkih kolonijalista, koji su nakon Prvog svjetskog rata napustili novu državu Tursku i migrirali duž obale Crnog mora da bi postali građani Sovjetskog Saveza. Savidis je u 14. godini otišao u Rostov na Donu, gdje je radio u fabrici duvana i pohađao večernje časove na lokalnom tehničkom univerzitetu. Obavio je vojnu službu i stekao reputaciju kao veoma religiozan čovjek. Nakon raspada Sovjetskog Saveza 1991, Savidis se zajedno sa stotinama hiljada drugih pontskih Grka vratio u Grčku.
Poznati po duvanskom poslu u Sovjetskom Savezu, pontski Grci su u zemlji svojih predaka ubrzo stekli reputaciju švercera. Nije jasno koliko je Savidis bio umiješan u takve poslove, ali kad se tri godine kasnije vratio u Rusiju bio je vlasnik „Donskoj tabaka” i borio se za kontrolu nad regionalnim tržištem u Rostovu. Deceniju kasnije, 2003, otišao je u Moskvu da predstavlja u Dumi oblast Rostova.
„Donskoj” je postao najveći proizvođač cigareta u bivšem SSSR-u. Kompanija, na čijem je čelu zvanično Savidisova žena Kirijaki, godišnje proizvede oko 30 milijardi cigareta.
Specijalni ugovor sa novom ruskom državom – prema kome dan-danas Savidisova porodica poklanja milijardu cigareta ruskoj vojsci svake godine – omogućio je kompaniji značajnu ulogu u stvaranju novog zakona o duvanu. Osim „Donskoja”, u Savidisovoj imovinskoj karti nalaze se i aerodrom u Rostovu, flota teretnih aviona „antonov” za prenos cigareta.
Preuzima Solun
Sredinom 2000-tih Savidis se naselio u Solunu i počeo da ulaže. Kupio je fudbalski tim PAOK, zaduženu državnu duvansku kompaniju SEKAP – čija se mreža kroz Grčku i istočni Mediteran sada spojila sa crnomorskom na čelu sa „Donskojem” – te „Makedonija palas”, bivši hotel na sjeveru Grčke ispred kojeg je redovno parkiran Savidisov crni „mercedes”. Njegov trenutni pokušaj kupovine solunske luke putem komplikovanog tendera podigao je obrve u Grčkoj i privukao pažnju Stejt departmenta zbog nevjerovatne preciznosti Savidijeve ponude – „za dlaku” veće od ponude „DP Vorlda” iz Dubaija.
Ako su istiniti navodi o njegovim vezama s Putinom, to bi potvrdilo u sjevernoj Grčkoj ono što je nedavno već otkriveno u Srbiji i Makedoniji – da Kremlj koristi iseljene ruske oligarhe i njihove finansijske mreže da kupuje državne imovine i podriva odlučnost proevropskih vlada. Da Putin ima bar nekog interesa u tom poslovanju postalo je vidno u maju 2016, kad su on i Savidis zajedno otputovali u manastir Svetog Pantelejmona na Svetoj Gori.
Dok Savidis preuzima Solun, širom Grčke novi oligarsi napreduju bez prepreka. Nova generacija grčke elite nije ništa manje prljava od prethodne, ali joj je kriza dala priliku da preuzme kontrolu. Sa izuzetkom Luke Pirej, koja je prodata Kinezima prošle godine, sve velike kompanije koje su privatizovane od 2010. otišle su u ruke novih grčkih oligarha, uključujući Borisa Mouzenidisa i Viktora Restisa (nekretnine, industrija), Evangelosa Marinakisa (brodogradnja), Dimitrisa Melisanidisa (nafta, gas, kockarnice), Dimitriosa Kopelouzosa i Spirosa Lacisa (aerodromi i objekti na obali) i druge.