Kada je osjetio nesnosnu želju da napusti mnogoljudni Pariz, sa njegovom velikom bukom i stalnom žurbom, prima poziv od markiza De Žiradnena da se preseli na njegovo imanje i na miru nastavi svoj književni i publicistički rad. On rado prihvata poziv i 20. maja 1778. godine napušta prestonicu i odlazi na markizovo imanje u Ermenovilu (koje je za njega predstavljalo mnogo mirnije, prijatnije i ugodnije mjesto za život i rad nego Pariz). Međutim, na tom mirnom i pogodnom mjestu Ruso se nije dugo odmarao, svega 42 dana, jer se 2. jula tu završio život ovog velikana. U tom mjestu su i njegovi posmrtni ostaci sahranjeni, i to na obližnjem malom Ostrvu topola, koje se nalazi na sredini jednog jezera okruženog drvećem prekrasnog parka.
Rusoovo učenje i njegove ideje, iznesene u mnogim njegovim djelima, imale su ogroman uticaj na mnoge mislioce i političare još za vrijeme njegovog života. Njegove ideje su bile od velikog značaja i prilikom pripremanja i izvođenja Velike francuske revolucije iz 1789. godine. Mnogi revolucionari, a posebno predvodnici tog prevrata, bili su veliki poklonici Rusoa i njegovog učenja. Ovdje možemo izdvojiti samo dvojicu takvih sledbenika. Žan Pol Mara (1743–1793) je još 1788. godine strasno i odlučno kao jakobinac istupao kao rusoista i propagirao njegovo učenje kao neposredne političke ciljeve i zadatke budućeg društvenog i državnog prevrata. Inače, Mara je bio ljekar po struci, ali se istakao kao vođa jakobinaca za vrijeme Francuske revolucije i istupao kao nepomirljivi protivnik žirondinaca. Bio je na čelu jakobinskog ustanka kojim su 1793. godine žirondinci uklonjeni s vlasti. Nažalost, ovaj revolucionar je pao kao žrtva zavjere kada je na njega izvršen atentat u kupatilu od strane Šarlote Koldej, pripadnice stranke žirondinaca.
Veliki pristalica i sledbenik Rusoovog učenja i njegovih ideja bio je i slavni političar i jedan od vođa Francuske buržoaske revolucije Maksimilijan Robespjer (1758–1794). Odlučno je istupao protiv kraljevog apsolutizma i za vrijeme revolucije bio vođa jakobinaca. Odigrao je odlučujuću ulogu u ukidanju monarhije i proglašenju republike. Imao je ogroman uticaj poslije revolucije, uspio je da ukloni kralja Luja XVI, koji je giljotiran 1793. godine. Nažalost, i sam Robespjer je doživio sličnu sudbinu kada je izbila kontrarevolucija koja ga je odnijela sa njegovim saradnicima 28. jula 1794. godine. Roberspjer je nazivao svoga političkog ideologa „besmrtni Žan Žak”, a sebe je smatrao Rusoovim učenikom i sledbenikom. „Ti si me naučio da spoznam sebe – pisao je Robespjer o Rusou.– Stara zgrada je srušena, na njenim ruševinama podignut je trem nove zgrade, za čiju sam izgradnju, zahvaljujući tebi, i ja položio svoj kamen.”
Na osnovu Rusoovog „Društvenog ugovora” nastali su temeljni zakoni koji su umnogome izmijenili dotadašnji pravni sistem i modifikovali novi duh društvene i državne stvarnosti. I Deklaracija o pravima čovjeka i građanina, koja je izglasana i usvojena u francuskoj Narodnoj skupštini, u svojoj osnovi nosi duh i poruku Rusoovih ideja i učenja o jednakosti, bratstvu i slobodi kao temeljnim postavkama koje su neotuđive. Tako se u Deklaraciji eksplicitno naglašava da su neotuđiva prava čovjeka i građanina njegova „sloboda, svojina, bezbjednost i otpor ugnjetavanju”, zatim da se može činiti „sve što ne škodi drugome”, kao i mnoge druge formulacije koje su danas postale opšteljudsko dobro i sastavni dio svih demokratskih ustava i povelja Ujedinjenih nacija i drugih međunarodnih organizacija. Odlukom Narodnog konventa iz 1794. godine, Rusoovo tijelo je preneseno sa Ostrva topola u Pariz i svečano sahranjeno u Panteonu, gdje su već ranije bili smješteni posmrtni ostaci Miraboa i Voltera.
Veliki je uticaj koji je Ruso izvršio ne samo u Francuskoj, nego i u čitavoj Evropi, odnosno svijetu. Poseban pravac, koji je proizišao iz njegovog učenja jeste romantizam, koji je tokom 19. vijeka dominirao u književnosti, kao i u drugim umjetničkim oblastima. U Francuskoj je nastao i čitav pokret poznat pod imenom rusoizam, koji je imao veliki značaj i uticaj i kome su pripadala mnoga istaknuta umjetnička imena. Ovdje navodimo ukratko samo nekoliko najznačajnijih imena stvaralaca koji su nastavili putem koji je trasirao njihov veliki prethodnik i uzor. To su Gabrijel Mabli (1709–1785), Žan Pjer Briso (1754–1793), madam Rolan (1754–1793) i mnogi drugi. Na polju filozofije i političke teorije Ruso je imao veliki uticaj na učenja Kanta, Fihtea, Hegela, Getea, Šilera, Kontea, Karla Marksa, Engelsa, Derida, Benedea Kročea, Kloda Levi-Štrausa, Emila Dirkejma, Mihaila Bakunjina, Lava Tolstoja i mnogih drugih.
I u današnje vrijeme njegove ideje i učenja su aktuelni ništa manje nego u vrijeme kada su nastali. Mnogi njegovi ideali, postavke i učenja, kako u političkoj teoriji i praksi, tako i u pedagoškim razmatranjima, još uvijek predstavljaju izazov za realizaciju za neka buduća pokoljenja. To samo svjedoči o veličini i značaju djela koje je taj znameniti mislilac, književnik i stvaralac ostvario u 18. vijeku.
(KRAJ)

---