-PIŠE: prof. dr Veselin Jovović

Južni sloveni su u VII vijeku konačno naselili Balkansko poluostrvo. Slovenska plemena su u IX vijeku počela da se osamostaljuju i da stvaraju svoje saveze, iz kojih će relativno brzo nastati i prve države. Na teritoriji današnje Crne Gore u IX vijeku nastale su tri srednjovjekovne srpske kneževine, i to Duklja, koja približno odgovara južnoj polovini države; Travunija na zapadu i Raška na sjeveru.

Ime Crna Gora prvi put se zvanično pominje 1926. godine u povelji srpskog kralja Stefana Uroša drugog Milutina iz dinastije Nemanjića, a odnosilo se na oblast oko Crmnice i vranjinskoga manastira. Ovo značenje leži u slovenskom toponimu za velike i guste gore ili mrke šumovite predjele Lovćena i njegovih predgorja starocrnogorskih planina, koje su u srednjem vijeku bile pokrivene gustim (crnogoričnim) šumama.

U italijanskim izvorima Crna Gora prvi put se pominje u izvornom obliku 1348. kao Cerna Gora, a u dubrovačkim izvorima 1379. kao Cernagora. Italijanski izvori je takođe bilježe kao Montagna Negra, Montenegro ili Monte Negro i otuda je ime Montenegro ušlo u neslovenske jezike. Kao Montenegro spominje se i u latinskim kotorskim spomenicima 1397, a kao Monte Negro 1443. i Crnagora 1458. Godine 1435. u ugovorima između despota Đurđa Brankovića i Mlečana pominju se catuni Cerna Gora ili catunos Cernagora.

Zeta je poslednja od naših srenjovjekovnih država pala pod tursku vlast (1496). Padom Zete i njenom pripajanju Skadarskom pašaluku završava se istorija naših srednjovjekovnih država i nastaje mučno doba robovanja.

Sa dolaskom Turaka narodna predanja, pripovijetke, a posebno narodna junačka poezija doživljavaju svoj najveći procvat. Sva ova djela, pored ostalog, daju nam i veliki doprinos u osvjetljavanju oblika tjelesnog vježbanja u srednjem vijeku kod naših naroda. U ovim pjesmama ima dosta hiperbole, koja je bila neophodna za stvaranje i održavanje slobodarskog duha porobljenog naroda. Ipak, one su nam osnovni i skoro jedini izvor saznanja o društvenim prilikama i tjelesnom vježbanju u srednjem vijeku.

Najveći broj narodnih epskih pjesama prikupio je Vuk Stefanović Karadžić (1787–1864). Veliki doprinos u tome imao je i Filip Višnjić (1767–1834), jedan od najpoznatijih srpskih guslara i tvoraca narodnih pjesama. Još kao dijete oslijepio je od velikih boginja i postaje profesionalni pjevač. Putovao je sa guslama u rukama i pjevao po selima i na manastirskim saborima. Prolazeći kroz gradove pjevao je i na dvorovima turskih prvaka, pri čemu je imao dva različita repertoara, jedan za svoje hrišćanske, a drugi za muslimanske slušaoce.

U narodnim pjesmama, naročito junačkim, prikazan je lik srednjovjekovnog viteza kao i forme u sticanju i primjenjivanju njegovih fizičkih sposobnosti u svakodnevnom životu. Tjelesno vježbanje bilo je usmjereno u cilju razvijanja fizičkih sposobnosti mladih ljudi, kao i jačanju patriotizma, hrabrosti, odvažnosti, odlučnosti i poštenja. Iako se nije odvijalo organizovano i planski, služilo je kao dodatni motiv u stvaranju odvažnog seljaka i ratnika. Život na selu, daleko od gradova, a time i Turaka, omogućio je pokorenom narodu da čuva i sprovodi svoje običaje.

Na seoskim skupovima okupljala se omladina koja je organizovala zabave, svojstvena takvim uslovima. Vrlo omiljen je bio ples, u čijem okrilju je mješovito kolo bilo osnovna forma igre. Na tim narodnim zabavama vrlo popularna su bila narodna nadmetanja u skoku udalj iz mjesta i zaleta, bacanju kamane s ramena, rvanju, plivanju itd. Ove osnovne forme narodnog nadmetanja zadržale su se i do današnjih dana, na nekim prigodnim narodnim svečanostima.

Istorijski roman „Hajduk Stanko” Janka Veselinovića daje nam više interesantnih oblika narodnih vještina, koje su služile za selekciju budućih hajduka, kao što su: skok preko panja iz mjesta i skok preko panja iz zaleta, skok udalj iz mjesta, skok preko noža pobodenog u zemlju, gađanje iz puške i pištolja i penjanje uz visoko vitko drvo.

(Nastaviće se)

---