-PIŠE: Prof. dr Veselin Jovović

Na Svesokolskom sletu u Pragu 1901. god. prvi put učestvuje jedna službena crnogorska delegacija (predvodi je Mirko Mijušković).

Poseban uticaj na razvoj sokolstva u Crnoj Gori imao je dolazak 350 vježbača Češkog sokola koji su, nakon učešća na Prvom hrvatskom svesokolskom sletu u Zagrebu, došli na Cetinje i priredili javni nastup 25. avgusta 1906. godine. Ova sportska manifestacija održana je na Obilića poljani, u prisustvu kralja Nikole, diplomatskog kora i velikog broja građana. Dolazak čeških vježbača pješke iz Kotora, njihova disciplina, snaga, vještina i uvježbanost, ostavili su snažan utisak na sve gledaoce.

Nakon ove manifestacije intenzivno se radi na osnivanju sokolskih organizacija i u Crnoj Gori. Na inicijativu članova i uprave „Zanatlijskog pjevačkog udruženja“ na Cetinju se osniva prvo sokolsko društvo u Crnoj Gori 1906. godine, pod nazivom „Crnogorski soko”. Ova organizacija ostala je dosta dugo usamljena. U tadašnjoj Crnoj Gori tek 1912. god. dolazi do osnivanja još jedne sokolske organizacije i to u Podgorici, pod imenom „Gimnastičko sokolsko društvo Dušan Silni“.

Kao i u drugim djelovima monarhije, austrougarske vlasti su i na Primorju pravile smetnje u osnivanju sokolskih organizacija. Ipak, na Primorju su kao prva gimnastička i trezvenjačka društva osnovani 1907. god. „Dušan Silni“ u Dubrovniku i „Srpski Soko“ u Risnu. Kasnije, po ugledu na spajanje i reorganizaciju gimnastičkog pokreta u Srbiji, dolazi do formiranja i organizacije sokolskih društava u svim većim mjestima u okupiranoj Boki kotorskoj. U Herceg Novom se 1910. god. osniva „Sokolsko društvo Dušan Silni“, a zatim i u drugim mjestima: Kotoru, Bijeloj, Đenovićima, Budvi i Paštrovićima. Ova društva 1911. god., zajedno sa Dubrovnikom i Kninom, osnivaju „Srpsku sokolsku župu za Dalmaciju” sa sjedištem U Herceg Novom. Prvi starješina društva bio je Mirko Komnenović, član Srpske zore i Saveza srpskih privrednih zadruga na Primorju.

Takođe i u bližem okruženju Crne Gore – u Hercegovini dolazi do osnivanja sokolskih društava: u Trebinju (Obilić), Nevesinju (Dušan Silni), Stocu (Srpski soko), Foči (Srpski soko).

Delegacije i vježbači novoosnovanih društava uspostavili su vrlo plodnu sportsku i kulturnu saradnju. Njihovo jedinstvo, fizička i moralna snaga i duh iskazani su na zajedničkim svesokolskim sletovima u Beogradu 1910, Zagrebu 1911. i Pragu 1912. godine.

Austrougarski režim je uočio opasnost koja mu prijeti od sokolskih organizacija, pa je na teritoriji monarhije ometao njihovo djelovanje. Poslije pobjede srpske vojske u Balkanskim ratovima režim je postao još obazriviji. Budno je pratio rad sokolskih organizacija, tražeći i najmanji povod da prekine njihov rad i time zaustavi nacionalno-revolucionarno oduševljenje srpske omladine. Iskoristivši skadarsku krizu, 2. maja 1913. godine donesene su „iznimne mjere“ kojim su raspuštena „sva srpska sokolska društva... zajedno sa savezima“ u BiH, a zatim i u Boki kotorskoj.

Sokolska društva u Crnoj Gori prekinula su rad za vrijeme Balkanskih ratova 1912. i 1913. godine. Obnovljena su ponovo 1914. god. pod nazivom Gimnastička društva Srpski soko, da bi vrlo brzo, sa izbijanjem Prvog svjetskog rata, ponovo prestala sa radom.


Nastaviće se

---