-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Tokom XVII i XVIII vijeka ukinute su funkcije cirkularnih ambasadora, koji su slati u više prestonica da bi istovremeno pregovarali sa različitim suverenima. Postepeno je napuštena i praksa slanja talaca, kao garanta poštovanja potpisanih ugovora.

Ceremonijal je ostao važan dio diplomatije sve do XVIII vijeka, kao nasleđe srednjeg vijeka. Njegovi korijeni su bili u religioznim radnjama koje su bile prateći dio potpisivanja srednjevjekovnih pravnih ugovora. Tokom XV–XVIII vijeka, nepoštovanje ceremonijalnog prvenstva jedne države moglo je da utiče na izbijanje rata ili odlaganje zaključivanja mira. U tom periodu preovladavao je papski ceremonijal, prema kojem su pravo prvenstva imali predstavnici rimskog pape i svetog rimskog cara, a ostale diplomate su bile rangirane prema međunarodnom statusu njihovih suverena. Poslije završetka Napoleonovih ratova prihvaćen je francuski ceremonijal, prema kojem se pravo prvenstva diplomata određivalo prema datumu predaje akreditivnih pisama. Ovaj ceremonijal je kodifikovan konvencijom iz 1818. godine. Neke katoličke zemlje (Italija, Španija, Francuska, Brazil i dr.) do danas su ostavile ceremonijalni primat papskom nunciju, jer je prema ustanovljenoj praksi u tim državama on doajen (Doyen ili Dean) diplomatskog kora.

Sa razvojem moderne diplomatije, vladajući krugovi su počeli da shvataju i značaj posjedovanja pravovremene i tačne informacije. Stoga je diplomatska služba razvijana u cilju što bržeg i redovnijeg obavještavanja, ali se razvija i svijest o značaju monopolisanja vijesti. Uticanje na brzinu protoka i istinitost informacija postali su sastavni dio moderne diplomatije. Postepenim uspostavljanjem regularne pismene komunikacije između dvora i diplomatskih predstavnika uvedena je kurirska služba. Međutim, linije komunikacije su bile spore i često nesigurne, što je otvaralo pitanje bezbjednosti. Kuriri su se obično kretali prerušeni u putujuće trgovce ili naučnike, sa pismima ušivanim u postavu odjeće. Uvedena je praksa da se instrukcije i izvještaji šalju u dva ili više primjeraka, različitim rutama. U cilju sprečavanja neprijateljske špijunaže uvedena je upotreba šifre. Tokom XVIII vijeka, ustanovljeni su stalni organi sistematskog špijuniranja pošte (Secret Office u Londonu, Cabinet noir u Parizu, Geheime Kabinettskanzlei u Beču).

Pored bezbjednosti pismene komunikacije, uspostavljanje stalnih diplomatskih predstavništava je otvorilo pitanja ličnog i imovinskog imuniteta, kao i slobode vjeroispovijesti diplomata u odnosu prema organima zemlje domaćina. Iako je postojala tendencija jačanja njihovog imuniteta, i pored različitih tumačenja, njihova bezbjednost na putu između dvije prestonice bila je aktuelan problem sve do kraja XVI vijeka. Tokom XVII i XVIII vijeka diplomate su dobile imunitet od građanskih parnica i krivičnih zakona, ali su počele i da zloupotrebljavaju svoje privilegije. Uglavnom su uvozili robu bez plaćanja carina i preprodavali je lokalnim trgovcima; skrivali su u zgradi ambasade kriminalce i bjegunce od zakona.

U prva tri vijeka moderne diplomatije, vladari se nijesu previše zanimali za nacionalnost diplomata koje su upošljavali u svoju službu, jer su svi poticali iz eksluzivnog miljea – aristokratije. Oni su posjedovali pedigre, znanja i etikeciju ponašanja koji su smatrani neopohodnim za tadašnje „časneËŽ poslove. Njihovo plaćanje je bilo proizvoljno i bez uspostavljenog sistema. Plate su najčešće bile nedovoljne i isplaćivane su sa velikim zakašnjenjima. Stoga nije bilo neuobičajeno da ambasadori dobijaju smještaj i platu od vladara na čijem dvoru su služili. Mnogi ambasadori su obezbjeđivali svoju materijalnu egzistenciju tek na kraju svoje misije, kada su dobijali veoma izdašne oproštajne poklone od vladara na čijem dvoru su služili.[...]




(NASTAVIĆE SE)

---