-Priredio: Miladin Veljković

Prvi agenti Srbije u inostranstvu bili su zemunski trgovci, koji su snabdijevali ustanike municijom i obavljali druge vrste poslova na teritoriji austrijske monarhije. Prva zvanična srpska diplomatska misija poslata je u Petrograd 1804. godine, na čelu sa protom Matijom Nenadovićem. Prva stalna diplomatska agentura otvorena je u Vlaškoj, u Bukureštu, 1816. godine. Srbija je dobila legalno pravo da otvori diplomatsko predstavništvo u Bukureštu fermanom iz 1835. godine. Prvo stalno diplomatsko predstavništvo Srbija je otvorila u Carigradu, konstantnim slanjem delegacija od 1815. godine. Kuća za kapućehaju je kupljena 1823. godine. Hatišerifom iz 1830. godine Srbiji je odobreno da ima stalnog diplomatskog predstavnika u Carigradu u rangu kapućehaje. Funkcija diplomatskog agenta je ustanovljena Ustavom iz 1838. godine. Prvi zvanični prijem srpske deputacije u diplomatskom predstavništvu se odigrao u ruskom poslanstvu u Carigradu 1830. godine. Osmanski sultan je prvi put zvanično primio u audijenciju srpskog deputata sa svim počastima koje se odaju stranom diplomatskom predstavniku 1833. godine. Srbija je primila prvog stranog predstavnika iz Rusije. Ruski diplomatski agent u Vlaškoj Konstantin Konstantinovič Rodofinikin je doputovao u Beograd 1807. godine. Prvi konzulat u Beogradu je otvorila Habzburška monarhija i za prvog konzula postavila Antuna Mihanovića,1836. godine. On je predao knezu Milošu u Topčiderskom konaku sultanov berat o egzekvaturi i pisma velikog vezira, kneza Klemensa fon Meterniha i frajhera Bartolomeja fon Štirmera. Ubrzo je uslijedilo otvaranje britanskog, ruskog i francuskog konzulata, 1837. i 1838. godine. Svečani ručkovi, večere i balovi koje su počeli da organizuju konzuli i knez Miloš, protokoli, ceremonijali i etikecija su bili velika novina za varoški život u Beogradu.

Prvi pravilnik o radu nekog srpskog diplomatskog predstavništva donijet je za Agenciju Serbsku u Knjažestvima Valahiji i Moldaviji sa sjedištem u Bukureštu 1836. godine. Prema odredbama pravilnika, diplomatska agencija je bila zadužena za brigu o trgovinskim i političkim interesima Srbije u dvije kneževine; praćenje politike moldavskih i vlaških vlada; pogranične odnose; bila je dužna da izvještava lično kneza o svim važnijim pitanjima. Agenti su imali mogućnost da odaberu i plaćaju povjerenike u Jašiu, Galcu, Braili, Đurđevu i Černjecu; akreditivna pisma su predavana vlaškom i moldavskom knezu i ruskom generalnom konzulu. Bili su dužni da svim sredstvima nastoje da pridobiju povjerenje ruskih generalnih konzula u Vlaškoj i Moldaviji. Pravilnikom je bilo određeno i osoblje: agent, sekretar i dvojica služitelja. Međutim, prvi savjetnik i prvi sekretar nekog srpskog diplomatskog predstavništva postavljeni su u Carigradu, a ne u Bukureštu 1837. godine. Sistematizacija radnih mjesta u diplomatskim agencijama u Carigradu i Bukureštu je izvršena Zakonom o činovnicima Ministarstva inostranih djela iz 1868. godine.

Dobijanje državne nezavisnosti uticalo je i na promjenu ranga diplomatskih predstavnika Srbije u inostranstvu. Rješenjem o diplomatskim zastupnicima u inostranstvu, iz 1878. godine, unijeta je izmjena člana 25 Zakona o ustrojeniju centralne državne uprave iz 1862. godine. U skladu sa tada postojećom hijerarhijom kategorija diplomata, srpske diplomate su podijeljene u tri vrste: izvanredne poslanike i opunomoćene ministre, ministre rezidente i otpravnike poslova. Istim rješenjem je bilo omogućeno da jedan diplomatski predstavnik bude akreditovan u više država. Primjenom postojećih odredbi, diplomatska predstavništva u Beču i Carigradu su podignuta na rang poslanstava. Prvi srpski poslanici su bili Filip Hristić na osmanskom dvoru i Kosta Cukić na austrougarskom dvoru.


(Nastaviće se)

---