-Piše:DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ FILMSKI I TV REDITELj

I nimalo ne treba da nas iznenadi što je Ana Manjani postala jedna od najvećih glumica italijanskog filma. Oslobođenost kretanja kamere i autentičnost likova pokazale su novi put u prikazivanju priče.

„Rim, otvoren grad” je jedan od filmova prekretnica, kao što su „Rađanje jedne nacije", „Kabinet doktora Kaligarija”, „Oklopnjača Potemkin” i „Građanin Kejn”, jedan od filmova koji su mijenjali pravac razvoja filma na Zapadu. Ovaj Roselinijev film je postao paradigma italijanskog neorealizma i postavio standard za sve ono što je slijedilo kasnije – po postizanju dokumentarne površinske strukture snimanjem na lokaciji, po nadsinhronizaciji zvuka, po mješavini profesionalnih glumaca (Manjani i Fabrici) i naturščika, po ukazivanju na savremeno iskustvo nacije, ili bar veoma blisku nacionalnu istoriju, po društvenom angažovanju i humanističkoj tački gledišta i, iznad svega, po onome što je Penelopi Hjuston nazvala „pokretačkim nagonom” da se rehabilituje ugled nacije.

Sledeća dva Roselinijeva filma potvrdila su njegovo majstorstvo na planu neorealističkog modela i proširila njegovu sklonost ka neposrednoj prošlosti njegove zemlje. Scenario za film „Paiza" (Paisa, 1946), kao i za prethodni film, napisali su Roselini, Amidei i Felini. Film je sastavljen od šest međusobno nepovezanih epizoda na temu oslobođenja Italije, počev od američkog iskrcavanja na Siciliju 1943, do evakuacije nacista iz doline rijeke Po 1945, a sniman je na lokacijama širom zemlje: na Siciliji u Napulju, Rimu, Firenci i u delti Poa. Uspostavljen je dijalog između čovjeka i svijeta kojima će se u filmu „Paiza” priključiti i zemlja, da bi se stvorio pravi pakao savremenog užasa. Subjektivni realizam Roberta Roselinija sadrži u sebi izuzetnu dokumentarnost. Hronika tako postaje tok događaja u kojima sudjelujemo i sami. Ali kamera, zahvaljujući toj subjektivnoj snazi, uspijeva da zadrži dominaciju nad emocijama koje prožimaju njihove aktere. Iz situacije u situaciju prati se Roselinijeva strasna želja za prisutnošću u svim pojedinostima. Time se on obezbjeđuje od neželjenih uticaja i nasilne objektivizacije. Vrijeme dobija drugo značenje.

Za razliku od filma „Rim, otvoren grad”, „Paiza” je skup film (zapravo najskuplji italijanski film 1946). Ipak, Roselini je tu još jednom pomiješao profesionalne i neprofesionalne glumce – angažujući jednog američkog crnca da glumi Gl, i to zajedno s ljudima iz oblasti u kojoj se reditelj našao dok je snimao – a osiromašio je dio scenarija da bi stvorio ono što je Džejms Ejdži nazvao, u svom i onovremenom prikazu filma „Paiza”, „iluzijom sadašnjeg vremena”. Kao i „Rim, otvoren grad”, i ovaj film ima propusta u pogledu strukture, ali po autentičnom prikazu običnih ljudi zahvaćenih ratnim ludilom, film „Paiza” kao vrijednost uspostavlja širok humanistički pogled na svijet koji neorealizam ima i, istovremeno, potvrđuje efikasnost tehnika improvizacije. Prvo gledanje filma „Paiza” imalo je formativni uticaj na brojne filmske reditelje, među kojima su Ermano Olmi, Paolo i Vitorio Tavijani i Đila Pontekorvo, koji su to i sami izjavili.

Sledeći Roselinijev film, završni film onoga što se često naziva „ratnom trilogijom”, bio je „Njemačka, nulte godine” (Germania, anno zero, 1947). Sniman na lokacijama bombardovanog Berlina, sa glumačkom ekipom sastavljenom u potpunosti od naturščika, film je pokušaj da se ispitaju društveni korijeni fašizma kroz iskonstruisanu priču o mladom Njemcu, pripadniku nacista, koji ubija svog oca koga je bolest prikovala za postelju, a zatim izvrši samoubistvo uoči njemačkog poraza.


(NASTAVIĆE SE)

---