U skladu sa svim ostalim, ta borba je bila karakteristična za Grifitovu pojednostavljenu viziju ljudskog iskustva, koje je u svojim filmovima slikao kao dugu i tešku borbu između sila mraka i sila svjetlosti. Kada se film „Spasen iz orlovog gnijezda“ prvi put pojavio na platnu početkom 1908. Porter je već bio odustao od položaja kreativnog lidera na filmu – ali je tehnologija filma do tada već odavno bila rođena, a rudimentaran jezik igranog filma razvijen. Film je čekao na svog prvog velikog umjetnika igranog filma koji će usavršiti taj jezik, razraditi ga i najzad ga podići na viši nivo – a to je bio
-PIŠE: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Grifit. Film je do 1908. prerastao status komercijalno rizične investicije i osvojio mjesto stalne i sveobuhvatne, mada još ne vodeće i uvažene industrije. Te godine je u SAD bilo deset hiljada niklodeona i sto distributerskih kompanija. Njih je snabdijevalo oko dvadeset „proizvođača” koji su izbacivali filmove brzinom od dva jednorolna filma nedjeljno po reditelju. Slično je bilo i u Evropi i u Britaniji, tako da su, do vremena kada je Grifit stupio u filmsku industriju, studiji ili „fabrike” zapadnog svijeta jedva mogli da drže korak s tražnjom za novim filmovima. Sem toga, novina kakvu je predstavljao filmski medij bila je takva da je skoro sve što bi bilo proizvedeno u studijima, bez obzira na kvalitet, prosto progutala međunarodna mreža distribucije. Mada je uvođenje u praksu lampi sa živinom parom navelo nekoliko kompanija da izgrade zatvorene studije još 1903, filmovi su uglavnom snimani napolju, tokom samo jednog dana, s budžetima od dvije stotine do pet stotina dolara, i bili rigorozno ograničeni na jednu rolnu dugu oko hiljadu stopa, odnosno na trajanje filma od deset do šesnaest minuta, u zavisnosti od brzine projekcije. Skoro svi su sastavljani po principu fabričke tekuće trake i to u skladu s Melijesovim narativnim konvencijama u vezi s pozorišnom dramaturgijom, kao i s Porterovim preklapajućim radnjama, s prirodnom pozadinom uz samo poneki (ili nijedan) dubl. Nije čudo što je industrija za svoj prioritet izabrala brzinu i kvantitet proizvodnje, niti što je to osujetilo razvoj kreativnog eksperimenta i zahtijevalo detaljnu podjelu rada kakvu je opisao Luis Džejkobs („The Rise of American Film”). Radnja filma je bila podijeljena na scene koje su bile snimane redom kojim su se pojavljivale u scenariju. Broj scena je bio ograničen na sedam ili osam, svaka je bila duga 100–150 stopa, da bi priča bila ispričana u trajanju od 1.000 stopa filmske trake, koliko je sirova verzija filma trajala. Povećana proizvodnja je zahtijevala, da bi se ubrzala, rad više ljudi i podjelu dužnosti među njima. Do 1908. su režija, gluma, snimanje, pisanje i laboratorijski rad bili posebne vještine, međusobno jednakog statusa. Svaki poslenik je sebe smatrao fabričkim radnikom u svakom pogledu, sem što je nedostajao ritual poštovanja fabričkog radnog vremena – koji bi bio konkretni dokaz njegovog položaja. Niko nije sticao poseban ugled zbog obavljenog posla jer bi, što su poslodavci shvatili, javna reputacija donijela i povećanje njihovih plata. Pored toga, većina reditelja, glumaca i snimatelja se manje-više stidjela svoje veze s filmom; bili su na svojim mjestima jer im je bio potreban posao i malo su razmišljali o mogućnostima i šansama koje taj medij pruža. Skoro svi su i dalje na rad na filmu gledali kao na zanimanje niže vrste. Poslednja Džejkobsova primjedba je veoma važna: većina ranih filmskih stvaralaca je smatrala da se ne bavi ničim boljim od jeftine zabave za narod – to je na ekonomskom planu zaista i bilo tačno; zbog toga je pravi razvoj filma bio skoro čitavu deceniju zaustavljen. A, kao što se često dešavalo tokom istorije filma, krutost i banalnost samog sistema proizvodnje filmova tjerali su te Ijude da svoj odnos prema prostom radnom danu smatraju osnovnim kvalitetom svog zanimanja, što je – uz značajne izuzetke – sprečavalo rad na stilskim inovacijama, kao i slobodnu razmjenu ideja. Nije uopšte bilo intelektualnih izazova i kreativnog vrenja koje možda očekujemo da ćemo otkriti u vrijeme rađanja jedne nove umjetničke forme.


(NASTAVIĆE SE)

---