-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Povodom Titovog nezadovoljstva zbog postavljanja američkih raketa u Italiji, italijanski ambasador je, u susretu sa Mladenom Ivekovićem, podvukao da Italija nema nikakvih agresivnih namjera prema Jugoslaviji, te da raketne baze nijesu uperene protiv Jugoslavije. Iveković nije bio umiren ovim Guidotijevim uvjeravanjima, ističući da bi u slučaju eventualnog kvara neka od lansiranih raketa mogla da padne na jugoslovensku teritoriju, čime bi „Jugoslavija mogla da bude uvučena u razračunavanje između blokova”.

Godinu dana kasnije je na sličan način Jugoslovene u neosnovanost njihovog strahovanja u vezi sa postavljanjem američkih raketa u Italiji pokušao da ubijedi i naredni italijanski ambasador u Beogradu Kavaleti, koji se aprila 1959. godine na svoj zahtjev sastao sa Jožom Brilijem. On je poput Guidotija podvukao da raketne baze nijesu bile uperene protiv Jugoslavije, te da one imaju defanzivni karakter. Osim toga, italijanski diplomata je naveo i uznemirenost Italijana činjenicom da su, prema nekim informacijama, Sovjeti postavili raketne baze u Mađarskoj i Albaniji. Brilej je, odgovarajući na Kavaletijeve argumente, podvukao da je Jugoslavija principijelno protiv raketnih baza „bez obzira ko ih i gdje postavlja”. Naveo je još i da takav potez „kvari atmosferu” u trenutku „kada se ide na pregovore Istok – Zapad”. Brilej je svom sagovorniku napomenuo i da Jugoslavija nema informacije o sovjetskim raketnim bazama u Albaniji. [...]

Ipak, hladnoratovska dinamika nije onemogućila normalizaciju i postepeno približavanje Jugoslavije i Italije. Na simboličkoj ravni novu, topliju klimu između Rima i Beograda pokazali su i susreti visokih političkih predstavnika dviju zemalja. „Politika” će u jesen 1960. godine konstatovati da posjeta jugoslovenskog šefa diplomatije Koče Popovića Italiji i susret sa italijanskim ministrom spoljnih poslova Antoniom Senjijem otvara novu stranicu u odnosima između Rima i Beograda. Već sredinom naredne godine Senji je posjetio Jugoslaviju, kojom prilikom se sastao ne samo sa ministrom Popovićem, već i sa Josipom Brozom Titom na Brionima. Godinu dana kasnije, juna 1962. godine, politički kontakti predstavnika dviju zemalja podignuti su na još viši nivo posjetom jugoslovenskog vicepremijera Aleksandra Rankovića Rimu. Rankovića su u Rimu primile najviše ličnosti italijanske politike: premijer Fanfani, predsjednik Senji, te vicepremijer Atilio Pićoni. U Firenci se, zatim, sastao i sa moćnim gradonačelnikom Firence i bliskim saradnikom Enrika Mateija, Đorđom la Pirom. [...]

Veze jugoslovenskih komunista sa Komunističkom partijom Italije prekinute su zbog svrstavanja KPI uz Moskvu u sukobu Tito – Staljin 1948. godine. Promjena odnosa omogućena je Staljinovom smrću 1953. godine, poslije čega je otvoren proces prevazilaženja konflikta između Beograda i Moskve. U Jugoslaviji je primijećeno da je Komunistička partija Italije godinu dana prije dolaska Hruščova u Beograd i objelodanjivanja Beogradske deklaracije obustavila „antijugoslovensku kampanju”.

Tokom 1955. godine započelo je oprezno pripremanje postepene normalizacije odnosa dviju komunističkih partija. Uslijedilo je nekoliko kontakata predstavnika komunističkih partija Jugoslavije i Italije. Tako se juna 1955. godine ateše za štampu Jugoslovenske ambasade Luka Soldić, sastao sa dvojicom članova CK KPI Enrikom Berlinguerom i Ugom Pekiolijem, dok se krajem jula i početkom avgusta Anton Vratuša dva puta sastao sa jednim od najuticajnijih italijanskih komunista Euđenijem Realeom. Znatno konkretniji bio je susret jugoslovenskog novinara Frana Barbierija i jugoslovenskog diplomate Milana Venišeka oktobra iste godine u Rimu sa članovima direkcije KPI Đankarlom Pajetom i Luiđijem Longom. Longo je, naime, svojim jugoslovenskim sagovornicima predočio spremnost KPI na obnovu odnosa sa jugoslovenskim komunistima. Ipak, na sastanku je diskutovano i o tada još uvijek otvorenim pitanjima između dviju partija.


Nastaviće se

---