Nije bez razloga proslavljeni srpski vojvoda Stepa Stepanović (poznat po svojim vojničkim sposobnostima u balkanskim i Prvon svjetskom ratu, hrabrosti, ličnom poštenju i jednostavnosti) rekao poštaru, (kada mu je donio prvu penziju od novostvorene države, i vidio njen iznos), „vrati to sine natrag u Beograd”, i dodao: „ovi mangupi će uništiti državu”. I bio je u pravu: ubrzo su se u novoj državi zacarili ugnjetavanje naroda, pljačka, korupcija, bogaćenje novih kapitalista, sukobi na nacionalnoj i vjerskoj osnovi.
Ako je režim države SHS, u kojoj je kljičnu ulogu imao Beograd i sam kralj Aleksandar, zaboravio zasluge proslavljenih junaka iz Prvog svjetskog rata, onda je jasno da ih nijesu intersovale i istorijske zasluge Crne Gore od vremena Vladike Danila pa sve do nestanka njenog imena kao države na političkoj karti Evrope, nakon potpisivanja kapitulacije 1916. godine. Učinjena je velika greška, jer je „nestalo ime Crne Gore (istina, nestalo je i ime Srbije – B.Ć.) iz naziva admnistrativne jedinice, koja je obuhvatala najveći dio njene teritorije. Ta jedinica je nazvana Zetska oblast. Ipak, pojam i termine Crnogorci i Crna Gora nije bilo moguće ukinuti nikakvim administrativnim mjerama, jer su to bila imena jednog naroda i teritorije na kojoj je on živio”. (Vujović, 1981: 90)
Mogao je kralj Aleksandar, dakle, da crta granice Zetske banovine, jer je, kako navode dvojica istaknutih beogradskih i jugoslovenskih sociologa dr Miroslav Pečujlić i dr Vladimir Milić, kralj bio „nadustavni faktor u čijim se rukama nalazila ovlašćenja koja predstavljaju snažne uzde demokratskom životu. Kralj je imao ovlašćenja koja su bila iznad ustava i imao je prednost nad Narodnom skupštinom; zakonodavnu vlast vršili su kralj i Narodna skupština zajednički; kralj je sazivao Narodnu skupštinu na redovno ili vanredno zasjedanje, s pravom i da je raspusti. On je potvrđivao i proglašavao zakone. Kralj je bio vrhovni zapovednik vojne sile i zastupao je državu u odnosima sa inostranstvom. Predstavljao je neprikosnoveno lice, nikome nije odgovarao niti je mogao biti tužen. Oglašavao je rat i zaključivao mir. Sudske presude i rešenja izricale su se i izvršavale u njegovo ime. Imenovao je predsjednika i članove Ministarskog savjeta, koji su bili odgovorni njemu i Narodnoj skupštini. Ustav nije obavezivao kralja da ministre imenuje iz sastava Narodne skpštine, niti da poštuje stavove skupštinske većine. Kao što je rušio vlade sa skupštinskom većinom, kralj je zadržavao i one koje je nisu imale”... „U razdoblju od 20 godina izmenjeno je 39 vlada i njihov prosečni vek nije bio duži od šest meseci... Demokratiju smenjuje diktatura, koju uvodi kralj Asleksandar 6. januara 1929. godine suspendovanjem Ustava i zabranom stranaka i udruženja koja su nosila plemensko i versko obeležje”. (Milić, Pečujlić, „Demokratija i autoritarizam”, 1994: 57, 58)
Da iver ne pada daleko od klade vidi se po apsolutnoj vlasti koju je imao kralj Aleksandar, poput svoga djeda Nikole I Petrovića – gospodara Crne Gore. I nije slučajno da ga je Nikola Pašić, pred svoju smrt, nazvao „onaj Crnogorac”.
U koncipiranju nove teritorijalne podjele, prema dr Perku Vojinoviću, kralj Aleksandar imao je odlučujuću riječ – on je i napravio granice Zetske banovine. Govorio je: „Lično sam povlačio granicu Zetske banovine. Htio sam da ona obuhvati naš najnacionalniji elemenat u umnom i fizičkom pogledu najzdravji”. U odnosu na Zetsku oblast Zetska Banovina je „po površini bila dvostruko veća, jer se težilo da se istorijsko-pravna tradicija Crne Gore ‘utopiâ u jednu širu regionalnu zajednicu u kojoj će dominirati srpski segment ‘jugoslovenske nacijeâ. Velikosrpski buržoaski krugovi su na ovaj način htjeli dati izvjesnu ‘nagraduâ, jer su smatrali da su Crnogorci ‘najčistiji Srbiâ, koji će biti stub i oslonac u sprovođenju šestojanuarske diktature”. Dakle, „koncepcija ‘narodnog i državnog jedinstvaâ, kojoj su se suprotstavili manji broj federalista i komunistička inteligencija, nije priznavala nikakvu posebnost Crnogoraca”, zaključuje dr Vojinović. (Vojinović, „Politička i nacionalna misao crnogorske inteligencije (1918–1941)”, 1989: 118) Izdavači: Istorijski institut SRCG, Titograd, Naučna knjiga, Beograd, NIO Univerzitetska riječ, Nikšić, 1989)
Piše: BORIVOJE ĆETKOVIĆ
(Nastaviće se)
)){kind=small}
