Finskom kinematografijom je sve do 1998. dominirao Finnkino, državna distributerska kuća i lanac bioskopa u vlasništvu Union banke Finske. Iste godine, domaći filmovi ostvarili su rekordno loš rezultat na biletarnicama, a Finnkinovom monopolu stali su na put švedsko-norveški lanac sala za projekcije Sandrews i danska distributerska kuća Scanbox, Polygramov i Miramaxov agent. U isto vrijeme, Finska fondacija za film u koprodukciji s četiri nacionalna TV kanala napravila je nekoliko hitova, zbog čega je domaća kinematografija 1999. stekla 25 odsto udjela u tržištu, pretekavši čak i američke blokbastere poput filma „Zvjezdani ratovi:

Epizoda 1 – Fantomska prijetnja”.



MN: DANSKA I DOGME 95



S istorijom koja seže do perioda prije Prvog svjetskog rata, kada je glavnu riječ vodila kuća Olea Olsena Nordisk Films Kompagni A/S, i s umjetničkom baštinom koja obuhvata radove Benjamina Kristensena i Karla Teodora Drejera, danska filmska industrija proizvodi između deset i petnaest ostvarenja godišnje na ukupno 5,36 miliona stanovnika. Nacionalna filmska škola Danske osnovana je 1968. Tokom sedamdesetih, tržišni udio domaće produkcije iznosio je od 25 do 30 odsto, što i nije loše imajući u vidu prevlast američkih distributera u čitavoj Skandinaviji. Počev od 1981, domaća kinematografija ima finansijsku podršku Danskog instituta za film, obrazovanog 1972. u okviru Ministarstva kulture. Početkom devedesetih, tržišni udio danskog filma je pred navalom bespoštedne američke konkurencije potonuo ispod 20 odsto da bi 1995. domaćim filmovima pripalo svega osam odsto ukupne zarade od prodaje bioskopskih ulaznica, nasuprot 81 odsto udjela Amerikanaca. Međutim, već 1999. domaći film se vratio na nivo iz sedamdesetih (28 odsto) zahvaljujući nevjerovatnom uspjehu nekoliko žanrovskih fllmova, kao što su „Noćni čuvar” (Nattevagten, 1994) Olea Bornedala i „Den eneste ene” (1999) Suzane Bir, odnosno pokretu znanom kao Dogme 95 („Dogma 95”). Godine 1995, više mladih danskih reditelja obrazovalo je produkcioni kolektiv u namjeri da se suprotstave onome što su doživljavali kao dekadenciju i patvorenost svjetske kinematografije. Prepoznavši činjenicu da je tehnološka revolucija u punom jeku, podstaknuta usponom digitalnog videa, te da će dovesti do „konačne demokratizacije filma”, Lars fon Trir (r. 1956), Tomas Vinterberg (r. 1969), Soren Krag-Jakobsen (r. 1947) i Kristijan Levring (r. 1957) napisali su manifest udruženja Dogme 95, kao i niz pravila nazvanih „Zavjet na čistotu”, u namjeri da film izbave iz ropstva iluzionističke dramaturgije i malograđanskog romantizma, a samim tim, i autorstva.

Taj „neprikosnoveni set pravila” iskazan je u vidu sledećih deset zapovijesti:

– Snimanje se mora obaviti na lokaciji. Ne smiju se donositi rekviziti i setovi.

(Ako je određeni rekvizit neophodan za priču, mora se izabrati lokacija na kojoj on već postoji.)

– Zvuk se nikad ne smije snimati odvojeno od slike i obrnuto. (Muzika se ne smije koristiti osim ako se čuje tokom snimanja scene.)

– Kamera se mora nositi u ruci. Dozvoljeni su svi pokreti ili statičnost sve dok se proizvode ručno. (Film se ne smije odvijati tamo gdje kamera stoji. Snimanje se mora obaviti tamo gdje se odvija radnja filma.)

– Film mora biti u boji. Posebno osvjetljenje je neprihvatljivo. (Ako ima premalo svjetla za ekspoziciju, scena se mora prekinuti ili se za prednji dio kamere može eventualno zakačiti jedna lampa.)

– Optička manipulacija i filteri su zabranjeni.

– Film ne smije sadržati površnu akciju. (Ne smije biti ubistava, upotrebe oružja i slično.)

– Vremensko i geografsko otuđenje su zabranjeni. (Drugim riječima, radnja filma se odvija ovdje i sada.)

– Žanrovski filmovi su neprihvatljivi.

– Format mora biti Akademijinih 35 milimetara (najčešće se digitalni video prenosi na film i uvećava na 35 milimetara za bioskopske projekcije).

– Ime reditelja ne smije se pojaviti na špici.

Piše:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

(Nastaviće se)

---