-Priredio:

MILADIN VELjKOVIĆ


Septembra 1972. godine „Borba” je jedan članak posvetila životu Jugoslovena u blizini Kelna. Čitamo da jugoslovenski radnici tu zarađuju od 800 do 1.200 maraka mjesečno. Zarada je, kaže se dalje u tekstu, zavisila od vrste posla i kvalifikacija. Niske zarade, posebno nekvalifikovanih radnika, djelimično su bivale kompenzovane prekovremenim radom. Reporter „Borbe” je imao priliku da uđe u barake u kojima su živjeli strani radnici, koji su gradili dvije termoelektrane pri energetskom koncernu RWE. Tu je živjelo i više radnika iz Jugoslavije. Opis ovih baraka u reportaži „Borbe” ilustruje bijedu i sivilo života jugoslovenskih gastarbajtera u ovoj emigrantskoj koloniji: „U hodniku dugom i dosta mračnom, čim se uđe zamirišu pasulj, kupus, krompir čorba, jer je tu manja prostorija sa rešoom, koja služi kao kuhinja (...) U svakoj sobi ima po četiri ili šest ležajeva, odnosno po dva ili tri dvospratna kreveta. Plaća se 40 maraka mjesečno. Tu su zajednički tuševi i slavine. O čistoći prostorija, bar je tako bilo tog dana, malo se vodi računa.”

Narednog dana u „Borbi” je objavljen tekst reportera „Borbe” u kojem nalazimo nekoliko primjera koji ilustruju život radnika koji su radili na postrojenjima RWE. Ciril kaže da radi na dimnjacima termoelektrana RWE. Zarada nije velika, nastavlja on, 6,9 maraka po satu, ali ga „spasava” prekovremeni rad. Navodi da je prethodnog mjeseca imao 40 časova prekovremenog rada, kao i da je primao „terenski dodatak”, te dvije vrste dodataka za teške uslove rada – dodatak za rad na visini (65 feninga), kao i dodatak za „kiselinu” (40 feninga). Ciril dalje kaže da je u maju radio 10 sati dnevno, te da je nedjeljom vozio taksi. Prosječno zarađuje 1.500 maraka. Prethodnog mjeseca zaradio je čak 1.800 maraka.

Reporter „Borbe”, intervjuisao je i Ivana, u njegovom stanu. Ivan zarađuje između 900 i hiljadu maraka mjesečno, opet zavisno od prekovremenog rada. Živi u skromnom stanu. Došli su mu gosti – Jugosloveni iz Majnca. Stan je jednosoban, pa nema gdje da se sjedne. Opis Ivanovog stana odslikava njegove oskudne životne uslove. On, za razliku od radnika iz prethodne reportaže, ne živi u kolektivnom smještaju, već u rentiranom stanu. No to nije mnogo bolje: „Jednosoban stan na periferiji gradića, bez kupatila, bez grijanja, bez ikakvog komfora. Prizemna kuća oronula (...) Komšije su iz Italije i Španije. Djece kao na vašaru, skakuću i ciče u dvorištu.”

Jednak utisak srpska publika je mogla da dobije i čitajući dio „Politikinog” članka, iz marta 1968. godine o uslovima stanovanja u zgradi fabrike MAN u Augsburgu. Prosječne plate stranih radnika su tu oko 500 maraka mjesečno, pa je život u ovakvom vidu smještaja bio preduslov da se nešto uštedi: „Soba od devet kvadratnih metara površine sa krevetom i posteljinom, ormanom, stolom i stolicom za jednog staje 50 maraka. Obično stanuju po dvojica i plaćaju po 30 maraka mjesečno. Poslodavac već unosi i po četiri kreveta u nešto veće sobe u novim paviljonima. U podrumu su zajedničko kupatilo i kuhinja. A kad se od prosječno 500 maraka zarade odvoji 30 ili 50 maraka za stan, onda je to jeftino. Jer, onaj drugi koji sam traži stan plaća ga i do 150 maraka.”

Sličnu cijenu stanovanja plaćale su i jugoslovenske radnice u domovima ahenske fabrike čokolade „Trumpf”. Prema pisanju „Politike” (juna 1968. godine), u „Trumpfu” je radilo oko 1.500 Jugoslovenki, a skoro sve su bile smještene u fabričkim domovima. Zgrade su, prema opisu u „Politikinom” članku, bile uredne i čiste, ali su u sobama obično bile smještene po četiri radnice. Kirija je bila niska – tek 30 maraka mjesečno.

Fasada fabričkog doma, u kojem su jugoslovenske radnice živjele, a u koji je reporter „Ilustrovane politike” mogao da uđe, bila je „pocrnjela od dima iz fabričkih dimnjaka”, ali su prozorska okna bila čista. Iza njih su se nazirale bijele zavjese. Sobe su male, sa po četiri kreveta, pa ostaje samo toliko mjesta da može tek da se prođe do kreveta. Krevet u domu košta 40 maraka. To je bio jedini način da strane radnice sa svojim skromnim primanjima obezbijede smještaj. U reportaži se podvlači da je stan „luksuz”, odnosno da bi za život u stanu bilo potrebno izdvojiti cijelu platu.


(Nastaviće se)

---