U organizaciji Srpskog nacionalnog savjeta i Srpskog informativno-kulturnog centra „Sveti Sava” u Plavoj sali Srpske kuće na Akademskoj tribini „Sveti Sava” prof. dr Valentina Pitulić održala je predavanje „Guslarska tradicija na Kosovu i Metohiji”.

Profesor na Filološkom fakultetu u Kosovskoj Mitrovici i predavač srpskog jezika i književnosti na Prizrenskoj bogosloviji, Valentina Pitulić je najprije naglasila da je muzička tradicija Kosova i Metohije karakteristična jer pripada takozvanom rajnskom (Stara Srbija) mentalitetu.

– Kosovo i Metohija su po muzičkoj i narodnoj tradiciji u potpunosti lirski kraj, dok su gusle carevale u Crnoj Gori. Srbi južno od Ibra imaju vizantijsko pamćenje i to je sredina u kojoj nije bilo tako lako njegovati gusle – kazala je Pitulić.

U tradiciji na Kosovu i Metohiji, koja je izrazito lirska, i epski junaci opjevani su lirskim načinom, kazala je ona napominjući da su najznačajnija istraživanja o tradiciji gusala na Kosovu i Metohiji uradili slovenački muzikolog i slavista Matija Murko tokom tridesetih godina prošlog vijeka, dok je sa bogatom usmenom tradicijom Stare Srbije svijet upoznao i za pokoljenja sačuvao ruski konzul Ivan Stepanovič Jastrebov.

Kako je istakla Pitulić, upravo „lirika nosi ključeve naše epike” što se najbolje vidi na primjeru tradicije srpskog naroda na Kosovu i Metohiji.

– Kosovski guslari su najviše guslali o Božiću i Vaskrsu, posijelima i prelima, izostavljali su posljednji slog pjevajući, a često su pravili i pauze. Dvije teme su bile najprisutnije u pjevanju kosovskih guslara - junaci i religijska hrišćanska tematika. Ipak, kosovski guslar imao je osoben katalog junaka (naziv za skup herojskih stvarnih i mitskih ličnosti koje se pominju u narodnoj epici) u kome je dominira car Dušan (Stefan i Šćepan), Miloš Obilić (Kobilić), Marko Kraljević... dakle one ličnosti koje su tradicijom vezane za tlo Kosova i Metohije i život i opstajanje srpskog naroda. Ono je što je sasvim osobeno za kosovkometohijsku tradiciju su svetitelji, kojima je narod pripisao herojske osobine – kazala je Pitulić.

Duboka religioznost, uređivanje života u skladu sa velikim hrišćanskim praznicima, obraćanje Bogu, kao i često isticanje arhaičnih formi narodnog pjevanja karakteristike su epske tradicije Kosovaca, što je sve bio izraz bunta i želje srpskog naroda da se odupre vjekovnom pritisku turskog okupatora da promijeni vjeru, kazala je prof. dr Pitulić.

Pokazalo se da se na Kosovu i Metohiji još uvijek čuva obredno-običajna praksa, posebno kada je u pitanju Božić, Đurđevdan, svadba, sahrana i slava. Od preostalog srpskog življa studenti su bilježili opise obredno-običajne prakse na Badnji dan, Božić, Veligdan (Vaskrs).

U okviru tribine koju uređuje književnik Budimir Dubak nastupio je mladi narodni gluslar Maksim Vojvodić.

S.Ć.

---

Balade, legende i bajke u stihovima
Prema svjedočenju studenata profesora Vladimira Bovana, poznatog istraživača istorije književnosti i kulture na Kosovu i Metohiji, tokom poslednjih decenija 20. vijeka, žene su pjevale balade, legende u stihovima, dok su muškarci pjevali novelističke pjesme i bajke u stihovima. Najviše je pjesama o junacima iz nove istorije, Veljku Petroviću i Karađorđu, što govori o odjeku Prvog srpskog ustanka na kolektivnu svijest i pjevanje Kosovaca. Balade su rado pjevane na Kosovu i Metohiji i studenti su ih nalazili u gotovo nepromijenjenom obliku u odnosu na starije zapise. Najčešći su motivi odnosa brata i sestre, odnos ljubavnika ili pjesme o nesrećnoj mladoj nevjesti. Najviše je pjesama o Marku Kraljeviću, o Kosovskom boju, oslobođenju Srbije i Crne Gore, kao i pjesama o lokalnim junacima.