Varikozne vene, poznatije kao proširene vene predstavljaju dominantnu bolest površinskog venskog sistema i u najvećem broju slučajeva lokalizovane su na nogama.

- Najčešće bolest nije teške prirode i bezopasna je po život pacijenta. Međutim, zbog svoje velike učestalosti i ograničavanja radne sposobnosti, varikozne vene ne predstavljaju samo medicinski problem već i značajan socijalno-ekonomski i estetski problem u razvijenim zemljama svijeta. Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, od ovih stanja boluje oko 10-30 odsto ukupne svjetske populacije. Mnogobrojne studije su pokazale da su oboljenja vena prisutna kod 25-75 odsto odrasle populacije. Bolest se snažno ispoljava u uzrastu od 30. do 60. godine. Savremeni tretman ovog oboljenja je relativno jednostavan, brz i efikasan, a rezulatati izuzetni.

KLINIČKA SLIKA

Varikozne vene predstavljaju abnormalno dilatirane/proširene površne vene. U proširene vene ubrajaju se kako sitne, paukolike telangiektazije tako i upadljivi varikoziteti (lokalna proširenja) safenske vene.

Proširene vene se djele u dvije velike grupe:

1. Primarne – koje nastaju isključivo kao posljedica oboljenja površinskog venskog sistema i kod kojih je duboki venski sistem očuvan.

2. Sekundarne proširene vene – koje nastaju usljed oboljenja sistema dubokih vena i perforantnih vena (koje povezuju površinski i duboki venski sistem donjih ekstremiteta).

Razlikovanje ova dva stanja je od izuzetnog značaja jer zahtijeva drugačiji pristup liječenju. Izbor adekvatnog tretmana zavisi od precizne lokalizacije mjesta popuštanja u venskom sistemu, koje se ciljano koriguje.

UČESTALOST I FAKTORI RIZIKA

Proširene vene su bolest savremene zapadne civilizacije. Najčešće se javlja u Evropi i SAD. Krajem devedesteih godina prošlog vijeka 24 miliona odraslih stanovnika SAD bolovalo je od proširenih vena. Više od polovine populacije starije od 40 godina ima neki oblik proširenih vena (varikoziteti ili telangiektazije). Do 20 odsto odraslog stanovništva ima značajne proširene vene, a njih 0,5 -2 odsto imaju ozbiljne komplikacije ove bolesti poput venskih ukusa.

Faktori rizika koji pospješuju razvoj proširenih vena su:

~ pozitivna porodična anamneza -prisustvo proširenih vena u porodici

~ starost (≥ 50 godina)

~ ženski pol

~ 2 ili više trudnoća

~ upotreba oralnih kontraceptiva

~ stojeći posao (> 6 sati dnevno),

~ gojaznost

Broj novooboljelih se povećava sa starenjem, vrhunac učestalosti je u 6. deceniji života. Pojedine studije pokazuju da su proširene vene prisutne i kod 72 odsto žena starijih od 60 godina.

Ukoliko se proširene vene javljaju u djetinjstvu skoro uvijek su povezane sa nasljednim bolestima, poput sindroma Klippel-TrĂŠnaunay i Parkes Weber.

Proširene vene se kod žena javljaju znatno češće i u ranijem životnom dobu. U tridestim i četrdesim godinama života žene obolijevaju 5-6 puta češće u odnosu na muškarce. Sa starenjem se ovaj odnos postepeno izjednačava.

Prisustvo proširenih vena u porodici, udruženo je sa nastankom bolesti kod 70-85 odsto bliskih rođaka, u poređenju sa svega 10 odsto u odsustvu porodične pojave.

Proširene vene su izuzetno česte u trudnoći, venski varikoziteti se javljaju i do 20 odsto, a telangiektazija i čak do 70 odsto. Kod većine trudnica variksi se spontano povlače u roku od 3-6 nedjelja posle porođaja.

KLINIČKA SLIKA I DIJAGNOZA

Klinička slika proširenih vena ima širok spektar prezentacija. U većini slučajeva proširene vene ne dovode do oštećenja ili ugrožavanja donjih ekstremiteta. Ovo stanje je udruženo sa tegobama tipa: bola, svraba, peckanja, noćnih grčeva, nemirnih nogu, zamora i neprijatnog osjećaja tišteće težine u nogama. Kod nekih pacijenta dolazi do pogoršanja bolesti što može dovesti do promjena na koži tipa: tamnog prebojavanja kože, ekcema, infekcije, površinskog tromboflebitisa (zapaljenja/inflamacije vena), krvarenja, istanjenja potkožnog tkiva, venskih ulceracija. Međutim proširene vene mogu biti bez simptoma, kada se pacijenti prevashodno žale na ružan izgled nogu zbog proširenih, izvijuganih vena. Pacijenti sa telangiektazijama najčešće su asimptomatski, ali se mogu žaliti na tišteći bol posle dugog stajanja.

Dijagnoza proširenih vena uspostavlja se na osnovu fizikalnog pregleda koji se izvodi na poseban način i dopunskih dijagnositičkih procedura (fotopletizmografije, pneumopletizmografiju, dopler-ultrasonografiju, dupleks-ultrasonografiju venografije)

LIJEČENjE

Proširene vene se mogu liječiti na više načina:

1. Konzervativni tertman – ova vrsta tretmana uključuje dijetu, promjenu životnog stila i kompresivnu terapiju. Konzervativna vrsta terapije se najčešće koristi kao prva linija tretmana.

2. Farmakološki tertman – oslobađanje od simptoma. U Crnoj Gori postoje su registovani preparati.

3. Interventne procedure.

U hirurške procedure ubrajamo:

Hirurški tretman – ovaj vid liječenja uključuje podvezivanje vene, striping i avulziju vene (različiti načini za uklanjanje vene). Ovi vidovi tretmana mogu se sprovesti u opštoj, regionalnoj ili lokalnoj anesteziji. Odabir anestezije zavisi od preferencija hirurga i pacijenta, kao i ekstenzivnosti i kompleksnosti varikoznih vena koje treba tretirati.

Skleroterapija - ubrizgavanje zapaljenskog agensa (npr. Aetoxsclerol) direktno u lumen varikozne vene. Skleroznatni agens može biti u tečanom stanju ili u formi pjene. Ovako ubrizgan agnens dovodi do inflamatorne rekacije i obliteracije vene.

Termalna – zagrijavanje vene kroz njen lumena (npr. korišćenjem radiofrekfentnog ili laserskog generatora preko vlakna koji isporučuje određenu dozu toplotne energije na zid vene), što dovodi do oštećenja oboljele vene, njenog kolapsa i obliteracije.

Izbor terapije

Često se u tretamanu koristi kombinacija gore navedenih procedura.

Izbor tretmana zavisi od brojnih faktora: simptoma, stepena oboljenja, preferenci pacijenta i dostupnih medicinskih resursa. Najčećešće se koristi optimalna kombinacija ovih metoda. Komplikacije su rijetke a kratkoročni i dugoročni rezulati izvanredni.

---

Liječenje proširenih vena počelo 1550. godine
Eberoov papirus pokazuje da su se ljekari bavili zbrinjavanjem proširenih vena još 1550. godine prije Hrista. Hipokrat (oko 400 p.H.), Galen (c. A.D. 130-200.), i Celsus (1. vijek), u svojim spisima govore o liječenju proširenih vena i ulkusa donjih ekstremiteta. Povezanost trudnoće i proširenih vena opisao je u XVII vijeku farncuski hirurg Ambroise ParĂŠ. Kompresivnu terapiju kao metod liječenja prvi je opisao Ričard Vajsmen 1796. godine. Savremeno hirurško-operativno liječenje proširenih vena (podvezivanje i odstranjivenje vene) počinje krajem XIX i početkom XX vijeka i vezuje se za imena Trendelenburga, Tavela, Mayoa, Babcocka.