B
U­DVA – Cr­kva Sve­tog Ni­ko­le u ma­na­sti­ru Gra­di­šte u Pa­štro­vi­ći­ma obi­lje­ži­la je 900 go­di­na po­sto­ja­nja. Pro­sla­va ko­ja je po­če­la u su­bo­tu, 21. ma­ja, du­hov­nom aka­de­mi­jom, na­sta­vlje­na je ju­če Sve­tom ar­hi­je­rej­skom li­tur­gi­jom ko­ju je u ma­na­sti­ru Gra­di­šte slu­žio mi­tro­po­lit cr­no­gor­sko pri­mor­ski Am­fi­lo­hi­je, uz sa­slu­že­nje vi­še epi­sko­pa. Mi­tro­po­lit Am­fi­lo­hi­je je re­kao da je sva­ka ri­ječ bož­ja ko­ju pro­či­ta­mo pu­na smi­sla, zna­če­nja i sa­dr­ža­ja, a on (Isus) je vje­čan jer je sin bož­ji.
Mi­tro­po­lit je be­sje­dio da je u ovih 2.000 go­di­na bi­lo pu­no onih ko­ji su po­ku­ša­li da za­go­spo­da­re svi­je­tom, te­me­lje­ći svo­ju vlast na si­li ko­ja je pro­la­zna, jer je „sva­ka si­la do vre­me­na, a bož­ja sve­vre­me­na”.
– Evo i ovih da­na či­ta­mo i gle­da­mo „da je vječ­na Cr­na Go­ra”. Daj bo­že da bu­de vječ­na, sa­mo pi­ta­nje je na ko­joj si­li se te­me­lji Cr­na Go­ra i Evro­pa, i va­si­o­na, i ne­bo i ze­mlja. Bez­u­man je do­ma­ćin ko­ji gra­di ku­ću na pi­je­sku. Du­nu vje­tro­vi, raz­met­nu pi­je­sak, ne­sta­je i ras­pa­da se ku­ća, ze­mljo­tres po­tre­se ze­mlje i gra­do­ve. Pa i ova sve­ti­nja je pro­šla ras­pe­ća u to­ku svo­jih 900 go­di­na. Me­đu­tim, šta se do­ga­đa sa njom? Ot­kud ona i da­nas ima ova tri sve­ti­o­ni­ka? Hram Sve­tog oca Ni­ko­la­ja, hram Sve­tog oca Sa­ve ar­hi­e­pi­sko­pa i pro­sve­ti­te­lja srp­skog, i na sve­tom gro­blju hram us­pe­ni­ja Pre­sve­te Bo­go­ro­di­ce ra­za­ra­ni su, ru­še­ni su a i da­nas si­ja­ju i sa­bra­li su nas iz ra­znih kra­je­va. Da­nas je tu i naš sve­šte­nik Du­šan Mi­haj­lo­vić iz Či­lea, gdje ima­mo no­vu epi­sko­pi­ju. Tu je i naš vla­di­ka Do­si­tej, bri­tan­sko-skan­di­nav­ski epi­skop, kao i naš brat Lu­ci­jan, epi­skop bu­dim­ski, i ov­dje je iz­go­vo­rio ri­ječ bož­ju na ma­đa­r­skom je­zi­ku. Bog se pro­sla­vlja na svim ze­malj­skim je­zi­ci­ma i toj bož­joj si­li mi se kla­nja­mo – be­sje­dio je mi­tro­po­li­ti Am­fi­lo­hi­je i do­dao da će i pro­tiv od­u­pi­ra­nja lju­di „krat­ke pa­me­ti i krat­ke si­le i sna­ge”, ob­no­vi­ti ma­na­stir Sve­tog Ar­han­ge­la Mi­ha­i­la.
– Ja sam se čak za­vje­štao Go­spo­du, dok ne ob­no­vi­mo to sje­di­šte drev­ne Zet­ske epi­sko­pi­je, Mi­tro­po­li­je, i dok ne po­dig­ne­mo i vra­ti­mo ča­sni krst na Lov­ćen, i ob­no­vi­mo onu cr­kvu Sve­tog Pe­tra Ce­tinj­skog, Go­spo­de, ne­moj da me di­raš sa ove ze­mlje – is­ta­kao je mi­tro­po­lit i do­dao da sve što se na ne­vje­ri sa­gra­di tra­je ono­li­ko ko­li­ko tra­je i taj ne­vjer­nik.
– Na­rod zna da ima i pa­sja vje­ra, otrov­na, ubi­lač­ka. To su ove vje­re da­nas, NA­TO pak­tov­ske i dru­ge, ko­je na si­li ovo­ze­malj­skoj gra­de bu­duć­nost, i oni ko­ji se kla­nja­ju ta­kvim ne­vje­ra­ma, ta­kvim ide­o­lo­gi­ja­ma, ta­kvim moć­ni­ci­ma, i na to­me že­le da gra­de vječ­nu Cr­nu Go­ru, vječ­ni svi­jet, vječ­no ljud­sko dru­štvo. Ov­dje na ovom mje­stu je štam­pan pr­vi srp­ski bu­kvar, 1597. go­di­ne, u vre­me­ni­ma onog mra­ka, tur­skog, oto­man­skog, i dru­gih mra­ko­va ko­ji su i on­da vla­da­li ovim kra­je­vi­ma. Mo­že­te da za­mi­sli­te sa­da­šnje pro­svje­ti­te­lje u Cr­noj Go­ri ko­ji se od­ri­ču srp­skog bu­kva­ra. Na če­mu oni vas­pi­ta­va­ju i či­me pro­sve­ću­ju dje­cu i bu­du­ća po­ko­lje­nja? Sad vi­še ima­mo ne Ći­ri­lo­vu azbu­ku, na ko­joj je na­pi­sa­no sve što zna­mo, već čirgilicu. Ho­ćeš da gra­diš vječ­nu Cr­nu Go­ru. Mo­žeš kad ho­ćeš, ali ne­ćeš mo­ći do­kle ho­ćeš – na­gla­sio je mi­tro­pi­o­lit Am­fi­lo­hi­je.D.S.

Mje­sto gdje je na­stao pr­vi srp­ski bu­kvar
Na du­hov­noj aka­de­mi­ji Igu­man ma­na­sti­ra ar­hi­man­drit Pa­vle Ka­lanj is­ta­kao je da su na­ši pre­ci pri­je de­vet vje­ko­va na kr­šu u Pa­štro­vi­ći­ma po­di­gli ovu sve­ti­nju. Po na­rod­nom pre­da­nju, re­kao je Ka­lanj, ov­dje je i ra­ni­je bio hram. Po­sto­je tra­go­vi sta­re ba­zi­li­ke, ne­ki rim­ski tra­go­vi i grob­ni­ce, što sve uka­zu­je da je ma­na­stir Gra­di­šte je­dan od naj­sta­ri­jih na ovim pro­sto­ri­ma.
Pro­fe­sor Ce­tinj­ske bo­go­slo­vi­je dr Bu­di­mir Alek­sić go­vo­rio je o Bu­kva­ru ino­ka Sa­ve iz 1597. go­di­ne.
– Po­seb­na čast je go­vo­ri­ti o pr­vom srp­skom bu­kva­ru ov­dje gdje je on na­stao, u ovom drev­nom ma­na­sti­ru, či­ju 900-go­di­šnji­cu da­nas obi­lje­ža­va­mo. Po svo­jim du­hov­nim preg­nu­ći­ma srp­ski na­rod, isto­rij­ski na­rod, sa po­me­nom na Stu­de­ni­cu, maj­ku srp­skih cr­ka­va, na Hi­lan­dar, Mi­le­še­vo i dru­ge srp­ske ma­na­sti­re u ko­je spa­da­ju i tri ču­ve­na pa­štrov­ska ma­na­sti­ra, Gra­di­šte, Re­že­vi­ći i Pra­skvi­ca, de­vet sto­ti­na i vi­še go­di­na je hro­no­lo­ška mje­ra te tra­di­ci­je. Ra­do­sni smo i po­no­sni kao na­rod, jer smo stva­ra­lač­ki tra­ja­li, a ne sa­mo si­lom pri­li­ka ve­ge­ti­ra­li u ti­ši­ni ili bu­ci isto­ri­je – na­gla­sio je dr Alek­sić.
O re­li­gi­o­zno­sti Pa­štr­o­vi­ća kroz vje­ko­ve go­vo­rio je Si­mo Ar­men­ko, a u umjet­nič­kom di­je­lu pro­gra­ma uče­stvo­va­li su Srp­sko pje­vač­ko dru­štvo „Je­din­stvo” iz Ko­to­ra, et­no-po­jac Da­ni­ca Ni­kić i uče­ni­ci OŠ „Mir­ko Sr­zen­tić” iz Pe­trov­ca.