Među preduzećima na Rudešu koja su se našla na meti navodnih spasitelja beranske privrede centralno mjesto zauzima Fabrika celuloze i papira, osnovana šezdesetih godina prošlog vijeka. I pored brojnih najava o oživljavanju proizvodnje, njeni pogoni se skoro tri decenije nalaze u stanju mirovanja, dok je fabrička imovina, čija se vrijednost mjerila desetinama miliona eura, prepuštena konstantnom propadanju. Imovina Fabrike celuloze se već više od dvije decenije, bez adekvatne zaštite, našla ma meti lopova koji ne biraju sredstava da se domognu različitih materijala, koji u sebi sadrže djelove gvožđa, bakra ili aluminijuma. Tako je napravljena prava pohara svih fabričkih objekata iz kojih su odnešeni raspoloživi inventar, djelovi zidova i krovova, metalne konstrukcije, mašine, tehnička oprema i što- šta drugo što je lako unovčiti kod otkupljivača starog gvožđa. Danas se na licu mjesta može vidjeti da se radilo o jednom zaista divljačkom pohodu pljačkaša koji su za sobom ostavili pravu pustoš. Nije rijetka pojava da pojedinci u sred bijela dana sa proizvodnih pogona, uz upotrebu specijalnog alata, skidaju različite metalne elemente. Prije nekoliko godina, između ostalog, u krugu bivše Fabrike celuloze i papira vršena je demontaža velikog kotla, pod izgovorom da on kao takav više nije upotrebljiv. U saznanju smo da je taj kotao prodat jednoj od fabrika u Srbiji koja se bavi proizvodnjom papira.
Predsjednik opštine Berane Dragoslav Šćekić smatra da krivce za ovako katastrofalnu situaciju na Rudešu treba tražiti među onima koji su poslednjih decenija sprovodili proces privatizacije nekad uspješnih privrednih kolektiva.
- Dio imovine nekadašnje Fabrike celuloze i papira pripada Opštini Berane, dok se drugi dio nalazi u vlasništvu privatnih preduzeća. Tamo gdje je opštinska imovina organizovali smo čuvarsku službu koja pokušava da spriječi dalju pljačku. Međutim, pojedinci, odnosno određene kriminalne grupe ne biraju sredstva da i dalje pustoše ono što su brojne generacije upornim radom godinama stvarale. Očigledno je da je neko, po pripremljenom scenariju, namjerno htio da uništi beransku privredu, pa i Fabriku celuloze i papira, jer da nije tako neko bi na pravi način stao u zaštitu pogona na Rudešu koji su praktično nestali sa lica zemlje. Uz to, pogubno je što do sada niko nije odgovarao za brojna krivična djela, koja su pratila promašene privatizacije, pljačku i potpuno uništavanje tih kolektiva – kaže Šćekić. Fabrika Celuloze i papira se danas nalazi u ruševinama i pored saznanja da je ovaj, nekad uspješni kolektiv, bio nosilac privrednog razvoja beranske i drugih susjednih opština, zapošljavajući u jednom momentu preko 2.500 hiljade radnika. Zatvorena je 1989. godine kao prva fabrika u Crnoj Gori nakon antibirokratske revolucije. Radnici su tada otišli na biro rada bez ikakvih nadoknada. Fabrika biva ponovo otvorena 1996. godine pod imenom Beranka, gdje je svoje uposlenje našlo 250 radnika. Radila je samo povremeno i to smanjenim kapacitetom, pravdajući to nedostatkom obrtnih sredstava, da bi aprila 2004. godine ponovo bio uveden stečaj. Iste godine fabriku je na javnoj licitaciji, za nešto manje od milion eura, kupila firma Tigoimpeks, na čelu sa Radojem Gomilanovićem, kada je i preimenovana u Novu Beranku. Sa proizvodnjom se otpočinjalo u više navrata, ali se sve završavalo samo na pokušajima, bez nekog kontinuiranog rada. Od septembra 2007. godine, nakon pomora ribe u rijeci Lim, mašine u pogonima Nove Beranke nalaze se u stanju potpunog mirovanja. Gomilanović je godinama izjavljivao da je jedino preostalo da se u fabriku uvede stečaj. On je govorio da se cjelokupna fabrička imovina nalazi pod hipotekom, konstatujući da će povjerioci vrijedne mašine prodavati u staro gvožđe kako bi naplatili svoja potraživanja. Po saznanjima „Dana”, Gomilanović je u međuvremenu prodao raspoloživu imovinu drugim privatnim preduzećima.
Bivši radnici navode da se sa dubokom sjetom prisjećaju vremena kad je Berane išlo uzlaznom razvojnom linijom i kad je, zahvaljujući fabrikama na Rudešu, bio treći gradu u Crnoj Gori po stepenu razvijenosti.
– Dugi niz godina radio sam na administrativnim poslovima u Fabrici celuloze i papira. Dobro znam da se u ovoj zgradi nalazilo 14 hiljada personalnih dosijea bivših radnika ovog privrednog giganta. To znači da je kroz ovu fabriku kroz minule decenije prošlo 14. hiljada radnika. To su bile zlatne i srećne godine kad su svi živjeli dobro, i to zahvaljujući fabrikama koje su radile punim kapacitetom. Danas je slika sasvim drugačija o čemu govori i devastirana imovina koju lopovi potpuno očerupali. Poslije svega čovjeka prosto uhvati muka kad se sjeti vremena kad su fabrike bile u besprekornom stanju i kolika je proizvodna i pererađivačka moć bila skoncentrisana na Rudešu. Sada smo, nažalost, svjedoci da sa Rudeša nestaju i poslednji ostaci nekadašnjeg bogatstva – kazao je Ivan Šekularac, bivši radnik Fabrike celuloze i papira.D.J.

I arhivska građa nestala bez traga

Bivši radnici Fabrike celuloze i papira zatražili su od nadležnih organa da konačno saopšte šta se desilo sa finansijskom dokumentacijom tog preduzeća za period od 1963. do 2004. godine. Podsjetili su da je Opština Berane prije tri godine prijavila Upravi policije da su iz bivše upravne zgrade nestala kompletna dokumenta, među kojima su se, između ostalog, nalazile platne liste koje služe za popunjavanje obrasca M4, prilikom odlaska radnika u penziju. Istakli da taj slučaj nije rasvijetljeni ni do današnjih dana i da se zbog toga bivši radnici suočavaju sa ozbiljnim problemima. Kazali su da imaju saznanja da su određena lica svu dokumentaciju natovarila na kamion i otjerala u nepoznatom pravcu.
- Postoji verzija da je ta dokumetacija kasnije završila na nekom od smetlišta, dok neki tvrde da je prodata otkupljivačima starog papira u Podgorici. Bilo kako bilo radi se o pravom zločinu, jer je to, sigurno, smišljeno urađeno nakon usvajanja Zakona na osnovu kojeg bivši radnici propalih preduzeća penziju mogu da ostvare sa navršenih 30 godina radnog staža – navode bivši radnici.