TIVAT – Delegacija američke vojske na čelu sa general majorom Džonom Gronskijem, zamjenikom komandanta američkih oružanih snaga u Evropi, prisustvovala je u četvrtak u Đuraševićima obilježavanju stogodišnjice pogibije Joka Džejmsa Meštrovića, američkog heroja iz Prvog svjetskog rata. Gronski, koji je i komandant 28. pješadijske divizije pensilvanijske Nacionalne garde, jedne od najstarijih američkih jedinica u kojoj je služio i Joko Meštrović, prisustvovao je opijelu u crkvi Svetog Jovana i položio cvijeće na grob nosioca Kongresne medalje časti, najvećeg odlikovanja u američkoj vojsci. Komemorativnom skupu prisustvovala je i porodica Joka Meštrovića, koji je poginuo na samom kraju Velikog rata na francuskom bojištu, kao i predstavnici američke ambasade u Crnoj Gori.
28. divizija, poznata kao „Gvozdena divizija“, proslavila se u Prvom svjetskom ratu, a rođeni Krtoljanin, narednik Joko Meštrović jedan je od njenih najčuvenih i najodlikovanijih pripadnika i pored Alekse Mandušića „Velikog Džejka“, jedini američki vojnik sa prostora današnje Crne Gore koji je odlikovan Kongresnom medaljom časti u Velikom ratu.
General Gronski je salutirao pred grobom Meštrovića iskazavši divljenje njegovom herojskom podvigu.
– Služio je u četi „Čarli“ Prvi bataljon, 111. pješadijskog puka, 28. pješadijske divizije. Trebate da znate da ta četa još uvijek postoji. Trofejna sala te jedinice Nacionalne garde je u malom selu, sličnom ovome, Kutstaun u Pensilvaniji. U trofejnoj sobi je slika narednika Joka Meštrovića, a pored njegova Kongresna medalja časti. Slučajno sam prije sedam dana razgovarao sa komandantom bataljona te jedinice koja je sada stacionarana u Njemačkoj. Njegovo ime je Endi O Konor, prijatelji smo i služili smo zajedno. Rekao sam mu da dolazim u Crnu Goru na komemoraciju Džejmsu Meštroviću. Rekao mi je da je Meštrovićeva slika i dalje na zidu čete „Čarli“ u Kutstaunu i vojnici te čete ga slave i poslije 100 godina. Važno je da znate da američki vojnici i poslije 100 godina obilježavaju uspomenu na njegovo herojsko djelo – rekao je general Gronski pokazujuću amblem 28. divizije na rukavu.
– Veoma sam ponosan što sam ovdje na grobu narednika Meštrovića. Mislim da postoji velika povezanost među nama. Prva je što nas je Džejms povezao sa raznih strana. Druga je što je bio iz Crne Gore i služio u američkoj vojsci. Ko je mogao da zna da će Crna Gora danas biti američki saveznik u NATO-u? Zaista mi je velika čast da budem ovdje. Ovdje leži heroj koji je zaslužio Kongresnu medalju časti spasavajući komandira svoje jedinice u Francuskoj avgusta 1918. godine – istakao je američki general poljskog porijekla.
U ime porodice Meštrović delegaciji američke vojske i prisutnima zahvalio je Jokov potomak, Mitijan. On je podsjetio da je Opštini Tivat prije nekoliko godina podnio inicijativu za adaptaciju rodne kuće američkog heroja u krtoljskom zaseoku Meštrovići u njegov spomen-dom.
– Tačno 4. novembra navršava se 100 godina od Jokove pogibije. Nažalost, još uvijek nijesmo uspjeli u naumu da sve što posjedujemo i što nam je Joko dao, možemo izložiti i pokazati svima. Konačno je do njegove rodne kuće došao put. Nadam se da ćemo uz pomoć opštine i MZ Krtoli uspjeti izgraditi spomen-dom, gdje će se svi koji dođu moći upoznati s njegovim životom i s onim šta je učinio za Crnu Goru i Ameriku – rekao je Mitijan Meštrović.
Joko Meštrović je 1911. godine emigrirao s austrijskim pasošem u Ameriku i naselio su gradu Fresno u Kaliforniji. Aprila 1917. SAD su objavile rat Njemačkoj, a Meštrović, koji je u međuvremenu uzeo američko ime Džejms, prijavio se kao dobrovoljac američkoj vojsci u Pitsburgu. Sa svojom 28. divizijom Meštrović je u ljeto 1918. dospio na Zapadni front, u Francusku, gdje je ta američka jedinica vodila teške borbe protiv Njemaca. Tokom bitke u mjestu Fismet, na sjeveru Francuske, on je spasao komandanta svoje jedinice kapetana Vajka zbog čega je i zaslužio visoko odlikovanje.
– Vidjevši da komandant njegove jedinice leži ranjen 30 jardi ispred linije borbe, pošto se jedinica povukla u zaklon iza kamenog zida, narednik Meštrović je dobrovoljno napustio zaklon i puzio pod teškom mitraljeskom i artiljerijskom vatrom ka mjestu na kojem je komandant ležao. Uzeo je komandanta na leđa i puzao ka sigurnom mestu, na kojem mu je pružio prvu pomoć, u izuzetnom heroizmu spasavajući život oficira – piše u obrazloženju na osnovu kojeg je predsjednik SAD Vudro Vilson odlikovao Meštrovića Kongresnom medaljom časti, čime je postao jedan od svega 87 američkih vojnika koji je odlikovan ovim ordenom u Prvom svjetskom ratu.
Teško ranjen, Joko Meštrović već odlikovani ratni heroj, odbio je da napusti ratište, zamijenio je svoju pločicu s jednim poginulim saborcem i vratio se u borbu. Dva dana nakon kapitulacije glavnine njemačkih snaga u zoni kod Caneja eksplodirala je granata i usmrtila Joka Džejmsa Meštrovića.
Dobrovaljac u američkoj vojsci bio je i Jokov brat Pavle, koji je učestvovao u bici na Marni, jednoj od najkrvavijih bitaka na Zapadnom frontu.
Meštrović je sahranjen je u Sjedinjenim Američkim Državama, ali su njegovi posmrtni ostaci prebačeni nekoliko godina kasnije u rodne Đuraševiće. Tijelo je dopremljeno američkim ratnim brodom i sahranjeno na pravoslavnom groblju Svetog Jovana.
Meštrovićev grob poslednjih godina redovno obilaze delegacije američke vojske, koje mu odaju najveće vojničke počasti.
Ž.K.

Ranjavan tri puta, poginuo 4. novembra 2018. godine

Opijelo Joku Džejmsu Meštroviću u crkvi Svetog Jovana u Đuraševićima služio je krtoljski paroh, jerej Marko Obradović.
Obraćajući se okupljenima on je na engleskom jeziku održao besjedu o Meštrovićevom herojskom djelu.
– Živio je u Americi teškim životom, kao i mnogi doseljenici iz Evrope. Nikad nije zaboravio iz kog kraja Evrope je došao i nikad nije zaboravio svoj rodni kraj. Priključio se američkoj vojsci tokom njihove kampanje na evropskom ratištu u Prvom svjetskom ratu. Iako je slabo govorio engleski, unaprijeđen je u čin narednika. Službeno je poginuo tri puta, a u stvarnosti bio je ranjavan i preminuo 4. novembra 1918. godine nakon pune četiri godine ratovanja na samom kraju rata. To je bio njegov krst i njegova sudbina. Nikad ne smijemo zaboraviti njegovu žrtvu, ni žrtve drugih ljudi u istoriji čovječanstva, koji su svoje živote dali za mir i pravdu – istakao je krtoljski paroh u besjedi na engleskom jeziku.