Pi­še: Mi­li­sav S. Po­po­vić


Drif­ter je en­gle­ska ri­ječ, ko­ja u pre­vo­du mo­že upu­ći­va­ti na ne­ko­ga „ko lu­ta” - na skit­ni­cu sa dru­mom u du­ši. Kor­jen poj­ma či­ni „pro­ble­ma­tič­na” ba­za „drift’’ – a pod­ra­zu­mi­je­va ne­ko­li­ko zna­če­nja: od za­no­še­nja, stru­ja­nja, sa­svim la­ga­nog kre­ta­nja, pa do umje­re­ne, bla­ge plo­vid­be do lu­ke…
Lu­ja­nje i lu­ja­ti su iz­vor­no dio na­šeg pra­reč­ni­ka, na­li­če na „drif­to­va­nje” i „drif­te­re”. Du­go su op­sta­ja­le kao je­di­ni na­či­ni ob­ja­šnje­nja sta­nja ko­je da­nas ma­lo ko umi­je da pre­po­zna. “Oni ko­ji su po­sta­li lu­ja­ti” opi­sa­ni su u pri­ča­ma iz vre­me­šnih vre­me­na – ima­li su neo­bič­nu ma­gij­sku krv, i po­sje­do­va­li spo­sob­nost mi­mo vi­lin­skih… Bje­še to vje­šti­na kre­ta­nja uz vje­tar - ko­ri­šće­nje nje­go­ve sna­ge i na­u­ma. Stru­ja bi ih no­si­la ka­ko njoj od­go­va­ra, uz sko­ro ne­pri­mjet­ni pre­kor kič­me da­ro­no­sca – do­zvo­lja­va­li su ti oso­be­nja­ci da ih rep vi­ja­vi­ce oka­či uz ka­kvu vi­so­ku gra­nu, tr­sku, tvrd krov, ili čak o kljun pla­nin­skog vr­ha. Ži­vot bi im pro­la­zio is­pu­njen pri­ča­ma na ko­je bi na­li­je­ta­li, tru­de­ći se da sa so­bom ne no­se tra­go­ve sop­stve­nih… bje­hu to lju­di li­še­ni poj­ma o mu­ka­ma, lič­nim tra­ge­di­ja­ma. Ali, svje­snost o zlu im da­de iz­vje­snu mu­drost… Obič­no bi se po­ja­vi­li pred voj­ni­kom, dje­te­tom ili mla­dom že­nom ko­ji­ma pri­je­te opa­sno­sti da bu­du pre­va­re­ni, nad­i­gra­ni, po­vri­je­đe­ni –mo­žda čak i oskr­na­vlje­ni.
Po­ma­lo gru­bi u us­po­sta­vlje­nom kon­tak­tu, di­je­li­li bi sa­vje­te ka­ko za­o­bi­ći krv­ni­ke, ute­ći od gri­je­ha… ali bi na kra­ju uvi­jek is­ta­kli jed­no “ura­di ili ne ura­di ka­ko ti re­koh, ni­je me bri­ga”. Ti­me su u baj­ka­ma osta­li upam­će­ni i kao vje­tro­vi­ta bi­ća ko­ji­ma ni­je mno­go sta­lo do ljud­skih od­lu­ka. Za­ču­do, jer su i sa­mi na­sta­ja­li od čo­vje­ka - do­du­še, od onih du­ša ko­je ni­su ra­zu­mje­le za­što stra­da­ju do­bri. Za lu­ja­ta se tre­ba­lo ro­di­ti. Ima i jed­na za­ni­mlji­vost u ilu­stra­tiv­nim pred­sta­va­ma drif­te­ra (što je ger­ma­ni­zo­va­na ver­zi­ja ime­na iz na­šeg mi­ta). U usti­ma bi uvi­jek no­si­li slam­či­cu pše­ni­ce, ko­ja bi se le­lu­ja­la ona­ko kao što se lu­ja­ti nji­šu uz po­vje­ta­rac. Ka­žu da su te trav­ke, oka­če­ne o ugao usa­na, bi­le u sta­nju da pre­lo­me mač ko­ji bi se za­vi­tlao put drif­te­ra… da bla­gim do­di­rom skre­nu u stra­nu te­ški malj. Otud i ču­ve­ni na­uk, ko­ji po­sta­de žir voj­ne dok­tri­ne - “po­vre­me­no i sa­mo po­ne­kad, sa­vi­ja­nje pred ne­pri­ja­te­ljem, da­je pro­sto­ra da se udar amor­ti­zu­je - ma ko­li­ko si­lo­vit bio”. Zbi­lja, dok olu­je ču­pa­ju pr­ko­sne hra­sto­ve iz kor­je­nja, pše­ni­ca se sa­mo po­vi­je i pri­mak­ne ze­mlji - sa­ve­zni­ku moć­ni­jem od ijed­na car­stva. Lu­ja­nje su opi­si­va­li sve­šte­ni­ci iz Sta­rih pla­ni­na - go­vo­re­ći da su im cr­kve spa­ša­va­li neo­bič­ni stvo­ro­vi, na­lik bi­lo kom če­lja­de­tu, ali sa ti­je­lom ko­je kao da je bez ko­sti. La­ga­no po­put li­šća bi se ta­la­sa­lo uz vje­tro­vi­te stru­je... a kad su zle va­tre za­pri­je­ti­le da po­je­du sit­ne cr­kve, lu­ja­ti bi pri­vla­či­li i gu­ra­li obla­ke ki­šo­no­sne da se pro­li­ju nad sti­hi­jom. Sa­mo sam jed­nom imao pri­li­ke da po­gle­dam ne­što na­lik iko­ni, gdje je po­red li­ka sve­ca što bla­go­slo­vi po­gib­ne, u sa­mom uglu pri­ka­za­na si­lu­e­ta lu­ja­ta. Ka­žu da u Ru­skoj pra­vo­slav­noj cr­kvi i da­lje iko­no­pi­šu oni ko­ji­ma su po­zna­ta do­bra dje­la lju­di od vje­tra. Kao i sva­ki mit, i ovaj po­sje­du­je od­re­đe­nu tra­gi­ku... bol ko­ji je drif­te­re uči­nio mr­tvim so­jem. Vje­ru­je se da ih je ne­ka­da bi­lo ta­man to­li­ko, ko­li­ko bi sva­ka po­ro­di­ca bi­la ka­dra da iz­ro­di dje­ce - pa da ma­kar jed­no do­zvo­li vje­tru da ga tak­ne. Me­đu­tim, od­vaj­ka­da­šnje be­na­vo­sti i zla ko­je je dvo­no­žni rod umio da na­pra­vi do­ve­le su do još jed­nog u ni­zu ra­to­va - ko­ji se ovog pu­ta vo­dio na mo­ru. I kao što sva­ka opa­či­na ne do­zvo­lja­va da se za­to­či u sa­mo jed­nom lon­cu, pre­ki­pje­la kru­pi­na se raz­li­la po kop­nu i uma­lo uni­šti­la do­ma­ćin­stva sa oba­le. Smrt bi bi­la uža­sna i ka­sap­na, jer je sa­tan­ska glad gu­sa­ra za­te­kla obi­čan na­rod, ne­na­vi­kao na oštre zu­be.... Mje­šta­ni ni­su umje­li ni da se uda­lje, već su u ču­du od osva­ja­ča po­hr­li­li na tr­go­ve. Sko­ro im po­šli u su­sret. Ne­ko se sje­tio da ro­gom do­zo­ve lu­ja­ta, a ovaj kad je vi­dio osva­ja­če iz vo­de i onju­šio nji­hov krv­ni usud, sa­zvao svu bra­ću što je mo­gao sa­ku­pi­ti. Vje­tar, vi­hor, mu­nje i gra­do­no­sni obla­ci su se sa­ku­pi­li nad du­gač­kom oba­lom i uda­ri­li po šte­to­či­ni. Boj je tra­jao do ka­sno u sle­de­ću noć i okon­čao se pro­go­nom pi­ra­ta... ali i uti­hom vje­tra. Bla­ga ti­je­la su po­pa­da­la po ze­mlji i pi­je­sku, i tu pre­sta­la da di­šu. Go­lo­ru­ki na­rod, pr­vo­bit­no u šo­ku, po­če ti­ho, a po­tom sve gla­sni­je da kli­če po­bje­di... i spa­su od zlo­či­na ko­ji je mo­gao da ih za­de­si. Ali ne bi­li mi lju­di, kad i u tri­jum­fu ne bi za­bo­ra­vlja­li da smo ni­sko­rod­ni... mje­štan­ke su uze­le me­tle i sav ne­red sa oba­le sa­su­le u mo­re. Za­jed­no sa njim ome­to­še i lu­ja­te. Tu se sa­ga o mu­dri­ma što su ja­ha­li vi­ho­ro­ve, na bez­oč­no glup na­čin za­vr­ši.
Ima­li smo mo­guć­nost da raz­go­va­ra­mo s vje­tro­vi­ma... da ne­kog od nas oro­de, pa ih uz do­zvo­lu za­ja­še­mo. Pri­me međ svo­je. Za­bo­ra­vi­li smo... ali su na za­pa­du za­pam­ti­li. Lu­ja­ti na­šeg je­zi­ko­slo­vlja po­sta­do­še stranj­ski drif­te­ri. Ne­kad smo zna­li da slam­kom pre­lo­mi­mo ma­če­ve... sa­da sa­mo sa­blje ku­je­mo. Ni one nam vi­še ni­su do­volj­no ja­ke i me­tal­ne, pa sje­či­va ugra­đu­je­mo u je­zik, oči i pod ko­žom. Iz­la­zi­mo da re­že­mo... i re­ži­mo. Ne­kad nas ni­je bi­la bri­ga za glu­po­sti i sit­ni­ce... sa­da sit­ni­ča­re­nje po­sta ži­vot.
Ja­di­ku­je­mo nad zr­ni­ma pra­ši­ne, do­čim pla­ni­ne ne pre­la­zi­mo. Ne­kad smo u po­bje­di umje­li da se osvr­ne­mo i po­mog­ne­mo po­ra­že­nom... sa­da sa­mo po­ra­ze sla­vi­mo, a po­bjed­ni­ke iz­ga­nja­mo. Ne­kad smo se po­vi­ja­li ka ze­mlji... i do­zvo­li­li vi­ho­ru da nam po­ma­zi go­le sto­ma­ke. I da­lje se po­vi­ja­mo, ali ne­ma­mo vi­še do­volj­no kič­me da se is­pra­vi­mo. Tre­ba nam to­plog vje­tra da nam si­lo­vi­to du­ne u le­đa.
(Autor je knji­žev­nik)