- Piše: Boško Vukićević

Prvi zvanični samit ruskog i američkog predsjednika u Helsinkiju 16. jula biće dobra prilika za otopljavanje uzavrelih odnosa dvije supersile, koji su svoju najkritičniju fazu dosegli tokom poslednje po redu nasilne uloge Zapada u sirijskoj drami, kada je postojala konkretna mogućnost sukoba oružanih snaga SAD i Rusije. Na drugoj strani, kod određenog broja domaćih i inostranih analitičara prisutna su nerealna očekivanja u vezi s ovim susretom, tj. mišljenja da bi on mogao dovesti do zadivljujućih poboljšanja u relacijama dvije velike zemlje. I pored Trampove nepredvidljivosti i želje da neočekivanim odlukama šokira javnost, takav ishod samita je malo vjerovatan. Razlog za takav zaključak je jednostavan: čak i kada bi kod američkog predsjednika postojala volja za normalizacijom odnosa sa Ruskom Federacijom (a njena javna manifestacija kod Trampa je bila izražena naročito u predizbornom periodu), ona bi bila neutralizovana djelovanjem američke „duboke države‘‘. I ranije je‚ „duboka država‘‘ pokazivala spremnost za obračun sa američkim predsjednicima koji su nagovještavali diskontinuitet u spoljnoj i unutrašnjoj politici, a Kenedijeva sudbina je samo jedan od tragičnih primjera.
Američka „duboka država” - koju bismo ukratko mogli definisati kao mrežu političkih, ekonomskih i vojnih interesa koji djeluju iz sjenke i imaju presudnu ulogu u kreiranju spoljnje politike – odavno je Rusiju i Kinu označila kao primarne globalne suparnike i osnovne prepreke u pokušaju očuvanja unipolarnog poretka. Nerealno je očekivati da višedecenijska strategija bude dovedena u pitanje tokom jednog samita, i ona će nesumnjivo ostati na snazi bar dok ne bude razriješeno pitanje očuvanja unipolarnog svijeta ili vjerovatnijeg uspostavljanja multipolarnog poretka.
Međutim, iako mogući rezultati samita ne podrazumijevaju modifikacije strateških odnosa dvije države, ne treba isključiti neke obostrane taktičke koncesije, kao što je u javnosti pominjano američko priznanje Krima dijelom Rusije. U američkom slučaju, bilo koje pružanje ustupaka Ruskoj Federaciji biće prvenstveno u svrhu njenog udaljavanja od strateškog savezništva sa Kinom (a jedan takav pokušaj mogli smo primijetiti i u slučaju skorašnjeg Trampovog predloga da se Rusija vrati u G-8). Sekundarno, takvi mogući ustupci imaće za cilj američko disciplinovanje Evropske unije. Aktuelni napeti odnosi sa Njemačkom, koja je vodeća evropska sila, samo pokazuju da Amerikanci i dalje Evropsku uniju smatraju potčinjenim partnerom, kao i da će učiniti sve kako bi spriječili stvaranje zajedničkog ekonomskog prostora koji bi obuhvatao čitav evropski kontinent i Rusiju, i koji bi se sa Kinom povezao preko “Novog puta svile”. Imajući u vidu da je Evropska unija u nekim fundamentalnim politikama i dalje razjedinjena, da se periodično pominje pitanje njenog opstanka, kao i postojanje ogromnog američkog naoružanja i zemalja “američkih agenata” na njenoj teritoriji – zasad se ne nazire njen izlazak iz podređenog položaja u odnosu na prekookeanskog partnera.
Što se tiče mogućih američkih ustupaka tokom pregovora, nema sumnje da će ih rusko rukovodstvo pažljivo razmotriti i procijeniti da li se zaista radi o koncesijama ili pak o zamkama. Putin je jedan od rijetkih državnika koji ne oskudijeva u vizionarstvu i mudrosti i on će najbolje znati da održi politički pravac koji odgovara nacionalnim interesima Rusije, ali i stabilizaciji multipolarnog svijeta. Formalni začetak multipolarnog poretka se može odrediti u Putinovom govoru na Bezbjednosnoj konferenciji u Minhenu 2007. godine, kada je ruski predsjednik jasno stavio do znanja zapadnim kolegama da Rusija neće pristati na sopstveno uništenje i propast, već da će se takvom zapadnom naumu suprotstaviti svim mogućim sredstvima. Nema dvojbe da bilo kakav američki ustupak na predstojećem samitu neće Putina natjerati da ugrozi strateško partnerstvo sa Kinom koje kako on tako i kineski predsjednik smatraju osnovnim stubom multipolarnosti i garantom opstanka dviju ogromnih zemalja. S jedne strane, ruska najnovija tehnološka dostignuća u raketno-nuklearnoj oblasti, koja trenutno nemaju pandana u svijetu, obezbjeđuju vojno-odbrambenu stranu partnerstva. S druge strane, kineska ekonomska ekspanzija i pomenuti “Novi put svile”, projekat pokrenut 2013. godine koji će obuhvatiti 60 zemalja i koji predviđa stvaranje ogromne ekonomske zone sa preko 1.000 milijardi dolara investicija, 900 infrastrukturnih projekata, 200.000 novih radnih mjesta – garantuju ekonomsku stabilnost takvog partnerstva.
U narednom periodu prisustvovaćemo poslednjim trzajima unipolarnog svijeta koji mogu biti praćeni i nekim sukobima na međunarodnoj sceni, a oni će biti odraz američke nervoze i očaja usled rapidnog gubljenja moći. Međutim, učvršćivanje multipolarnog svijeta je istorijska neminovnost i u tom procesu će, osim Kine i Rusije, učestvovati i drugi značajni faktori, a za opisivanje njihovih uloga nema prostora u ovoj kratkoj analizi. Snaženje multipolarnosti bi moglo biti od koristi i za naše, Balkansko poluostrvo, tj. moglo bi dovesti do preispitivanja nekih vještačkih konstrukcija koje su Amerikanci iznosili kao pravedne, a koje nijesu bile u skladu sa istorijskim, političkim, ekonomskim, kulturnim odrednicama poluostrva, već su odgovarale isključivo njihovom poimanju zaštite sopstvenih nacionalnih interesa.