-Priredio:Miladin Veljković

Nalazeći se na čelu SKA više od pola decenije, Cvijić je doprinio intenziviranju njenog djelovanja, uspostavljanju tješnje saradnje s drugim naučnim ustanovama u zemlji i svijetu, podizanju ugleda SKA u međunarodnoj naučnoj zajednici i popravljanju njenog materijalnog položaja izgradnjom palate u samom centru Beograda. Da se poslužimo riječima akademika Aleksandra Belića, koji se u ime SKA oprostio sa Cvijićem poslije njegove smrti: ta ustanova je bila nerazdvojno povezana sa životom i radom njenog predsjednika, njen celokupan rad dobio je „otisak Cvijićevog duha“, koji je bio „najsnažnija naučnička individualnost naše Akademije od njena osnivanja“ i upravo je velikim dijelom njegova zasluga to što je Srpska kraljevska akademija „zauzela u redu svjetskih Akademija dostojno mjesto“, kazano je na kraju zapisa o Jovanu Cvijiću.
U svojoj knjizi „Jedan po jedan život“, dr Sofija Božić je na izvanredan način osvijetlila i pomalo zaboravljenu ličnost poznate srpske slikarke Milene Pavlović – Barili, kojoj će biti posvećen ostatak feljtona:
„Kada se izgovori ime Milene Pavlović Barili (1909–1945), u našoj svijesti pojavljuju se mnogobrojni autoportreti (Autoportret sa bijelom kapom, Autoportret sa velom, Autoportret sa štitom i orlom...), portreti (Čedomilja Mijatovića, Josipa Sibe Miličića, kralja Petra II Karađorđevića, Princa Faradina...) i druge kompozicije s različitim motivima ove značajne srpske umjetnice iz prve polovine 20. vijeka. Sjetićemo se, možda, i njenih stihova, kao i njenog, za to vrijeme, neobičnog životnog puta i prerane smrti pod pomalo sumnjivim okolnostima. Ali ono na šta nećemo pomisliti svakako je Milenina veza s muzičkom umjetnošću. Iako u potpunosti predana slikarstvu, ona je bila veoma obrazovana i svestrana ličnost, tečno je govorila nekoliko jezika i, čak, proučavala Frojdova dostignuća u oblasti psihoanalize. U tom smislu, može se postaviti i pitanje o ulozi muzike u njenom životu, utoliko prije što čak i površan uvid u Mileninu biografiju, njeno porodično nasleđe, okruženje u kome se kretala i izuzetnu kreativnost, ukazuje na mogućnost da bi ona mogla biti natprosječno zainteresovana i za muzičku umjetnost. Zato se pitamo, između ostalog: da li je naša slikarka svirala neki instrument, kakvu muziku je slušala, da li je, možda, čak i sama komponovala, da li je nalazila inspiraciju za svoja likovna ostvarenja u muzičkim djelima.
U nastojanju da odgovorimo na ova pitanja moramo se, prije svega, osvrnuti na porodicu Milene Pavlović Barili, budući da nam je opčinjenost njenih roditelja muzikom bila jedan od bitnih podsticaja za otvaranje ove teme. Slikarkin otac Bruno Barili (Bruno Barilli, 1880–1952), potomak poznate parmske umjetničke porodice bio je, naime, kompozitor, muzički kritičar, pjesnik, putopisac; komponovao je kraća djela za violinu i klavir, kao i opere Meduza (1914) i Admiral (1924). Majka Danica (1883–1965), ćerka bogatog i uglednog požarevačkog trgovca Stojana Pavlovića, narodnog poslanika Srpske radikalne stranke, po ženskoj liniji direktan potomak vožda Karađorđa, od rane mladosti bila je veoma zainteresovana za muzičku umjetnost. Kao i druge djevojke iz požarevačkih porodica, i ona je muziku prvo učila privatno. Zatim, od pravoslavnih monahinja u internatu u Temišvaru gdje je, zbog nepostojanja ženske gimnazije u rodnom gradu, nastavila školovanje. Putujući po Evropi poslije završetka internata, Danica se obrela i u Beču, kod porodičnih prijatelja Isakovića (ili Fon Saksovih), koji su već nekoliko generacija živjeli u prestonici Habzburške monarhije, i sprijateljila se sa najmlađom članicom porodice Gertrudom. Mlada Gertruda Isaković osvojila je prepričavajući joj svoja iskustva sa časova pjevanja i klavira i, uopšte, svoje doživljaje iz Minhena, gdje je pohađala Konzervatorijum. Presudan događaj u životu Pavlovićeve kćeri izgleda da je bila jedna svečana večera kod Isakovića, na kojoj su dvije djevojke održale mali koncert operskih arija i na kojoj je Danica imala zapažen nastup. Tom prilikom, Gertrudin učitelj pjevanja ostavio je snažan utisak na nju i komentarom kojim je propratio Daničino izvođenje: da je veoma talentovana, kako ne bi valjalo da zanemari svoj dar već bi trebalo da ga školovanjem dalje razvija, jer ima potencijal da prevaziđe mnoge, tada poznate, zvijezde operske scene, vjerovatno je odlučujuće uticao da se mlada Požarevljanka pridruži svojoj prijateljici Gertrudi u Minhenu. Odlazak u Njemačku, koji je finansijski podržao i njen rođak, stari kralj Petar Karađorđević, bio je sledeći odlučujući korak u životu Danice Pavlović. U pansionu u kome je živjela tokom boravka u Minhenu upoznala je, odmah po dolasku 1903. godine, mladog studenta, budućeg supruga Bruna Barilija, koji je takođe pohađao Konzervatorijum, učeći dirigovanje u klasi Feliksa Motlea (Felix Josef von Mottl, 1856–1911).
(NASTAVIĆE SE)