- PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Prof. dr Suzana Rajić spada u red vodećih srpskih istoričara. Pored ostalog, potvrđuju to i njeni brojni naučni radovi i djela, od kojih je svako – kapitalno. Neosporno, to obilježje ima i njena knjiga „Spoljna politika Srbije – između očekivanja i realnosti 1868–1878”. U njoj je obrađen spoljni aspekt života Srbije u deceniji prije Berlinskog kongresa, gdje, kako u predgovoru knjige kaže njena autorka, „hronološki okviri, godine 1868. i 1878, predstavljaju dva važna međaša u spoljnoj politici Kneževine, poslednju etapu u potpunoj obnovi državnog suvereniteta u vidu međunarodnog priznanja nezavisnosti i zadobijanju svih atributa slobodne zemlje koji su Srbiji bili uskraćeni kao autonomnoj, ali vazalnoj i tributarnoj kneževini”.
Knjigu „Spoljna politika Srbije – između očekivanja i realnosti 1868–1878” izdala je 2015. godine Srpska književna zadruga iz Beograda, a uz saglasnost njenog urednika, uglednog književnika Dragana Lakićevića, i odobrenje prof. Rajić, iz ove zanimljive istorijske hronike, u narednih nekoliko brojeva, prenijećemo jedan duži fragment.
Prof. dr Suzana Rajić rođena je u Kruševcu, 1973. godine. Redovni je profesor na Filozofskom fakultetu u Beogradu, na predmetu Istorija srpskog naroda u Novom vijeku. Bavi se srpskom istorijom u 19. i početkom 20. vijeka, posebno izučavanjem državnih institucija, uticajem inteligencije u modernizaciji državnog i društvenog života i djelovanjem političkih stranaka. Pored ove knjige, objavila je djela: Vlada Nikole Hristića 1888/89; Vladan Đorđević – biografija pouzdanog obrenovićevca; Aleksandar Obrenović vladar na prelazu vekova – sukobljeni svetovi; M. S. Piroćanac, Beleške, D. Vasić, Devetsto treća. Bila je član Uređivačkog odbora Enciklopedije srpskog naroda, Beograd 2008, i urednik za oblasti istorija, etnologija i arheologija, u Leksikografskom odeljenju Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva u Beogradu.
„Vijest o ubistvu kneza Mihaila 10. juna 1868. u Košutnjaku zatekla je četrnaestogodišnjeg Milana Obrenovića usred školovanja u Francuskoj. Istog dana je obrazovano privremeno Namjesništvo predvođeno Jovanom Marinovićem, u kojem se našao i njegov lični prijatelj Ilija Garašanin. Formirana je privremena vlada na čelu sa Milanom Petronijevićem. Privremeno Namjesništvo izdalo je proklamaciju o sazivanju Velike narodne skupštine radi izbora novog kneza za 2. jul 1868. Milan Obrenović je doputovao u Beograd 23. juna 1868. Vojska Beogradskog garnizona, predvođena ministrom vojnim Milivojem Blaznavcem, izvikala ga je 12. juna za naslednog kneza. Time je prejudicirana odluka narodnog predstavništva i potvrđena uloga vojske, ali i pretežnija uloga ministra vojnog Blaznavca nad značajnijim političkim ličnostima u zemlji. Skupština je 2. jula riješila pitanje popunjavanja upražnjenog prestola tako što je aklamacijom za naslednog kneza Srbije proglasila Milana Obrenovića, a izglasala je i nove namjesnike. Tokom kneževog maloljetstva, u njegovo ime državom je od 2. jula 1868. do 22. avgusta 1872. upravljalo tročlano, tzv. Drugo namjesništvo, u sastavu – Milivoje Petrović Blaznavac, Jovan Ristić i Jovan Gavrilović. Spoljni uticaji na ove događaje bili su veoma veliki.
Dva dana po atentatu u Topčideru, oglasio se francuski ministar inostranih djela Mustje sa konkretnim preporukama privremenoj upravi u Srbiji. U njima su dominirala upozorenja da treba učiniti sve u interesu očuvanja poretka u zemlji. Provijavale su i opomene da izbor nove vladarske ličnosti stoji u kompetenciji Porte, što je trebalo da umiri i uprepodobi Srbiju prema njenom sizerenu. Francuski konzul u Beogradu Anželar Eduard Engelhart podsjetio je Mustjea na prvi član Zakona o nasleđivanju prestola iz 1859. godine, po kojem presto pripada Obrenovićima. Konzul je smatrao da Francuska treba da poštuje volju srpskog naroda. Mustje je britanskom poslaniku u Parizu rekao da će se Francuska uzdržati od svakog miješanja u izbor kneza sve dok Srbija bude stajala na stanovištu poštovanja međunarodnih i domaćih zakona, te se nada da će to učiniti i ostale garantne sile. Stav Britanije bio je identičan francuskom. Austrougarski ministar inostranih djela Bajst najživlje je pledirao u korist Milana Obrenovića, pod izgovorom da je poštovanje tradicije dobro za stabilnost u regionu i da bi valjalo u korijenu sasjeći aspiracije kneza Nikole na srpski presto. Jovan Ristić, koji je dobio naređenje da se uputi u Pariz po kneza Milana, posjetio je Mustjea i uvjeravao ga da je stanje u Srbiji pod kontrolom. Privremeni namjesnik Marinović je svim konzulima rekao da je izbor Milana Obrenovića na Skupštini van svake sumnje, te da među hartijama kneza Mihaila testament nije pronađen. On se privatnim pismom obratio starom znancu, francuskom ambasadoru na Bosforu Bureu, tražeći njegovu potporu na Porti za berat o naslednosti Milanu Obrenoviću. Bure je odgovorio da ima dokaza da će Porta učiniti po volji Srbije.
(NASTAVIĆE SE)