Iz In­sti­tu­ta za jav­no zdra­vlje sa­op­šte­no je po­vo­dom Me­đu­na­rod­nog da­na kon­tro­le du­va­na da 31 od­sto od­ra­slih kon­zu­mi­ra du­van­ske pro­iz­vo­de i da ra­ste broj ado­le­sce­na­ta ko­ji po­sta­ju za­vi­sni od ni­ko­ti­na. Ta­ko­đe upo­zo­ra­va­ju da je po­gu­ban uti­caj du­va­na na zdra­vlje i da je od po­seb­nog znača­ja obra­ti­ti se ro­di­te­lji­ma ko­ji su naj­od­go­vor­ni­ji za ne­volj­no udi­sa­nje du­van­skog di­ma kod nji­ho­ve dje­ce.
– Upo­tre­ba du­van­skih pro­iz­vo­da u po­pu­la­ci­ji Cr­ne Go­re, iako ima ten­den­ci­ju sma­nje­nja, na vi­so­kom je ni­vou. Po­seb­no je za­bri­nja­va­ju­ća si­tu­a­ci­ja upo­tre­be du­va­na me­đu mla­di­ma, na šta uka­zu­ju po­da­ci Glo­bal­nog is­tra­ži­va­nja o po­tro­šnji du­va­na (GYTS), ra­đe­no na po­pu­la­ci­ji dje­ce od dva­na­est do pet­na­est go­di­na. Na­i­me, po­da­ci po­ka­zu­ju da je, u od­no­su na pret­hod­no isto is­tra­ži­va­nje iz 2008. go­di­ne, udvo­stru­čen broj dje­ča­ka pet­na­e­sto­go­di­šnja­ka ko­ji su stal­ni ko­ri­sni­ci ci­ga­re­ta. To je uslo­vi­lo, iako je po­tro­šnja ci­ga­re­ta me­đu dje­voj­či­ca­ma zna­čaj­no sma­nje­na, da se na ukup­nom uzor­ku pet­na­e­sto­go­di­šnja­ka bi­lje­ži po­ve­ća­nje bro­ja ko­ri­sni­ka. ESPAD-ovo is­tra­ži­va­nje, ra­đe­no me­đu še­sna­e­sto­go­di­šnja­ci­ma u Cr­noj Go­ri, po­ka­zu­je slič­nu si­tu­a­ci­ju, ra­sta tren­da upo­tre­be du­van­skih pro­iz­vo­da od se­dam od­sto u is­tra­ži­va­nju 2008. go­di­ne, pre­ko osam pro­ce­na­ta u is­tra­ži­va­nju 2011. go­di­ne, do 10 od­sto u ESPAD 2015 is­tra­ži­va­nju. Po­sma­tra­no po­seb­no po po­lo­vi­ma, trend ra­sta je kod dje­ča­ka još iz­ra­že­ni­ji (od 8 pro­ce­na­ta u is­tra­ži­va­nju 2011. go­di­ne do 13 od­sto u is­tra­ži­va­nju 2015. go­di­ne), dok je kod dje­voj­či­ca bi­lje­ži bla­ži pad pre­va­len­ce sva­ko­dnev­nog pu­še­nja – na­vo­de u sa­op­šte­nju.
Iz In­sti­tu­ta uka­zu­ju da su du­van­ski pro­iz­vo­di vr­lo do­stup­ni mla­dim lju­di­ma, što zna­čaj­no uslo­vlja­va nji­ho­vu upo­tre­bu.
– Za­kon o ogra­ni­če­nju upo­tre­be du­van­skih pro­iz­vo­da za­bra­nju­je pro­da­ju du­van­skih pro­iz­vo­da ma­lo­ljet­ni­ci­ma i to je, uglav­nom, na­zna­če­no na svim pro­daj­nim mje­sti­ma. Me­đu­tim, u prak­si se na­ve­de­na od­red­ba ne pri­mje­nju­je. Po­red to­ga, upo­tre­ba du­van­skih pro­iz­vo­da na jav­nim mje­sti­ma se ne sank­ci­o­ni­še, jer Za­kon o tak­sa­ma na pri­stup od­re­đe­nim uslu­ga­ma od op­šteg in­te­re­sa i za upo­tre­bu du­van­skih pro­iz­vo­da i elek­tro­a­ku­stič­nih i aku­stič­nih ure­đa­ja omo­gu­ća­va ko­ri­šće­nje ovih pro­iz­vo­da u na svim jav­nim mje­sti­ma. Sve je to uslo­vi­lo zna­čaj­nu iz­lo­že­nost i mla­dih ne­pu­ša­ča „pa­siv­nom pu­še­nju“ u sop­stve­nom do­mu i dru­gim mje­sti­ma gdje bo­ra­ve – ka­žu u sa­op­šte­nju.
Iz In­sti­tu­ta na­vo­de da struč­nja­ci Cen­tra za pro­mo­ci­ju zdra­vlja re­dov­no ra­de na in­for­mi­sa­nju i edu­ka­ci­ji sta­nov­ni­štva o štet­nim efek­ti­ma upo­tre­be du­va­na. U to­ku pret­hod­ne go­di­ne re­a­li­zo­van je ve­li­ki broj ra­di­o­ni­ca sa te­mom pre­ven­ci­je upo­tre­be du­va­na i me­to­da tret­ma­na ko­ri­sni­ka za uče­ni­ke u osnov­nim i sred­njim ško­la­ma, ali i za osta­le pri­pad­ni­ke vul­ne­ra­bil­nih po­pu­la­ci­o­nih gru­pa. Osim to­ga, u svim sa­vje­to­va­li­šti­ma do­mo­va zdra­vlja spro­vo­di se Pro­gram od­vi­ka­va­nja od pu­še­nja za mla­de, gdje se pri­mje­nju­ju sa­vre­men me­to­de od­vi­ka­va­nja od pu­še­nja uz po­moć kom­pe­tent­nih struč­nja­ka.
S ob­zi­rom da su is­ku­stva po­ka­za­la da upo­zo­re­nja na pa­kli­ca­ma ci­ga­re­ta mo­gu da uti­ču na sma­nje­nje po­tra­žnje zbog pro­mje­na u atrak­tiv­no­sti du­van­skih pro­iz­vo­da, SZO je pri­pre­mio no­ve me­to­de obi­lje­ža­va­nja pa­kli­ca ci­ga­re­ta, ko­ji u Cr­noj Go­ri ni­je­su još uvi­jek u pot­pu­no­sti pri­mje­nje­ne – do­da­ju u sa­op­šte­nju.
D.B.


Du­van pri­jet­nja za raz­voj

Iz In­sti­tu­ta is­ti­ču da ove go­di­ne Svjet­ska zdrav­stve­na or­ga­ni­za­ci­ja (SZO) spro­vo­di kam­pa­nju „Du­van je pri­jet­nja za raz­voj”, či­me po­ku­ša­va da uka­že na sve­u­kup­nost pro­ble­ma na­sta­lih zbog upo­tre­be du­va­na. Ta­ko­đe, te­ma po­ku­ša­va da usmje­ri vla­de i jav­nost da je neo­p­hod­no pred­u­ze­ti mje­re pro­mo­ci­je zdra­vlja u ci­lju su­o­ča­va­nja sa glo­bal­nom kri­zom na­sta­lom zbog upo­tre­be du­va­na, na­vo­de u sa­op­šte­nju.