-„Francuska i (post)jugoslovenski prostor – nesporazumi i zajedničko iskustvo” bila je tema predavanja francuske istoričarke i slavistkinje dr Ane Madlen u podgoričkoj Narodnoj biblioteci „Radosav Ljumović”. Madlen, profesorka na Odsjeku za slavističke studije na Sorboni, fokusirala se na istoriju odnosa Francuske i nekadašnje SFR Jugoslavije nakon Drugog svjetskog rata, posebno tokom `90. godina kada je na ovom prostoru buktao građanski rat. Odnosno, pokušala je da odgovori gdje leže korijeni francuskog nerazumijevanja dešavanja u Jugoslaviji u tom periodu. Jer, dotadašnja percepcija Jugoslavije, i njenog samoupravnog socijalizma i u Evropi i u Francuskoj imala je veliku podršku, služila čak kao model, naročito ljevičarskim intelektualcima.
- Brzina i nasilje raspada Jugoslavije su iznenadili većinu Jugoslovena, ili dotadašnjih Jugoslovena. Ali, istovremeno, ta brzina i to nasilje su šokirali cijelu Evropu – navodi dr Madlen, koja se istraživanjima na ovu temu bavi od 2003. godine. Pokušava, kaže, odgovoriti na pitanje „kako su Francuzi vidjeli promjene tokom `90. godina, pad komunizma i dramatičan raspad Jugoslavije”. Odnosno, kako je došlo do prekida razumijevanja; gdje su razlozi koji su doveli do nerazumijevanja karaktera rata na prostoru bivše Jugoslavije, ali i osobina novog svijeta koji je nastajao nakon pada komunističkih režima u Evropi, pojašnjava dr Madlen.
Podsjetila je istoričarka da je takozvani „jugoslovenski model” decenijama kod francuske ljevice bio poželjan model društvenog sistema, sa svojim proklamovanim samoupravljanjem. Ali, najistaknutiji francuski mislioci kao Klod Levi-Stros, ili Žan-Pol Sartr i Mišel Fuko, nijesu bili oduševljeni idejom socijalističkog samoupravljanja, a otklon od ideje ovog jugoslovenskog modela dešava se kod brojnih francuskih intelektualaca `80. godina 20. vijeka. To se zbiva upravo u vrijeme kada su socijalisti u Francuskoj na vlasti, dodaje dr Madlen. Ipak, izbijanje rata 1991. godine u Francuskoj izaziva šok, ali i muku: kako ih objasniti i razumjeti?
– Jednostavno, ne možemo da vjerujemo! Tim prije što se i socijalistički predsjednik Miteran zalaže za održavanje jugoslovenske federacije po svaku cijenu. Kolektivni šok proizlazi iz osjećaja da je raspad Jugoslavije evropsko pitanje ali da ne razumijemo apsolutno ništa šta se događa – dodaj dr Madlen. Rat u Jugoslaviji izazavao je, dodaje ona, kao nikad dotad u Francuskoj, brojne intelektualce da reaguju i kritikuju pozicije francuskih vlasti prema ratu, prije svega u Bosni i Hercegovini. Međutim, javna debata o ratu u Jugoslaviji i mobilizacija građana su u Francuskoj proizveli tri vrste nesporazuma. Kao prvo razumijevanje istorije Balkana i usredsređivanje na etničko čišćenje, gdje se, kaže istoričarka, rat objašnjava kao neminovno ciklično ponavljanje sukoba na Balkanu, uz navođenje niza istorijskih referenci, i iskonske međunacionalne mržnje u ovom regionu. Tako etničko čišćenje postaje magična formula, ključ za razumijevanje sukoba i razlog za osudu. Drugi izvor nesporazuma su nove forme političke akcije, odnosno djelovanje pojedinaca koji se udružuju ad hok i djeluju u ime svoje „građanske svijesti”. Treći izvor nerazumijevanja jeste idealizovana vjera u kulturu, kulturne vrijednosti kao efikasno oruđe protiv rata, kaže istoričarka, naglašavajući da su mnogi francuski intelektualci nemoćno previđali činjenicu pada komunizma.
- Ukoliko je francuska mobilizacija probudila pojedinačni i kolektivni interes za bivšu Jugoslaviju bez presedana, ukoliko se oslanjala na često snažne međuljudske veze, razumijevanje regiona se spotiče kada treba izgraditi nove šeme čitanja. Tako priroda rata, odnos između države, nacije i etničke pripadnosti, ali i vjera u kolektivnu akciju, traže preoblikovanje poimanja istorije. Da li smo za to spremni? Ukoliko uzmemo za primjer kako se raspad Jugoslavije i ratovi koji su uslijedili obrađuju u udžbenicima istorije za francuske srednje škole, odgovor je negativan – zaključuje istoričarka dr Madlen.
Ona je zaključila da se dešavanja u bivšoj Jugoslaviji `90. ne mogu izuzeti iz savremene istorije Evrope. Nakon izlaganja, Madlen je odgovarala na pitanja, a moderatorka razgovora s Madlen bila je novinarka Snežana Nikčević.
Predavanje su organizovali NB „Radosav Ljumović” i Udruženje frankofonih novinara Crne Gore.
Ž.J.
)){kind=small}
