Pi­še: Ili­ja Mi­lja­nić


Moj­si­je do­bi od Go­spo­da na ka­me­nu na­pi­sa­nu taj­nu ne­be­skog ži­vo­ta, a Sve­ti Sa­va ta­šti­nom utka­nom na sr­cu rod­no­me osno­va te­me­lje Srp­ske pra­vo­slav­ne cr­kve i oja­ča pra­vo­sla­vlje. Ne­ma ni­jed­nog ka­me­na po ko­jem je ho­dio, a da se iz nje­ga ni­je upa­lio vječ­ni oganj vječ­nog ži­vo­ta. Sa­vi­ni sled­be­ni­ci bi­li su car Du­šan, Car La­zar, Ka­ra­đor­đe Pe­tro­vić, Sve­ti Va­si­li­je Ostro­ški, Sve­ti Pe­tar Ce­tinj­ski, Vuk Ka­ra­džić, Pe­tar Dru­gi Pe­tro­vić Nje­goš, Ni­ko­la Te­sla, Ivo An­drić i sto­ti­ne osta­lih dra­gu­lja slav­nog i kru­ni­sa­nog sve­to­sa­vlja od Go­spo­da Bo­ga...
Re­žim­ski upra­vi­te­lji da­na­šnje Mon­te­ne­gri­je, u Cr­noj Go­ri kao ba­sti­o­nu sve­to­sa­vlja, po­čet­kom 21. vi­je­ka po­ku­ša­va­ju da za­bo­du „trn u bo­su no­gu” sve­to­sav­skoj kru­ni. Pri­tom ne zna­ju da se kru­na Ne­ma­nji­ća ču­va u Ce­tinj­skom ma­na­sti­ru, mo­zak im otu­pio od ko­ri­sto­lju­blja, in­fi­ci­ran uni­jat­skim i bez­bo­žnim ko­mi­te­ji­ma sa ko­ji­ma se is­klju­či­vo vo­di­lo bra­to­u­bi­lač­ko vo­je­va­nje...
Po­je­di­na brat­stva u sa­vre­me­noj Mon­te­ne­gri­ji su se od­re­kla kr­sne sla­ve – Sve­tog Sa­ve da bi pr­ko­si­li lič­nom ne­zna­nju. Ta stra­šna pra­ši­na oman­đi­ja­la je i „bu­lju­ba­šu na­rod­ne knji­žev­no­sti” – tu­panj­ske vje­ro­i­spo­vi­je­sti, sa­da ce­tinj­ske na­ri­calj­ke sa dav­no opje­va­nog te­škog Li­jev­na, sa aku­za­ti­vom izan­đe­log stra­ca od ro­đe­nja – po­bor­ni­ka, po­ho­lo­ljeb­ni­ka dža­ba­ne. Ba­šti­ni slu­đe­ne te­o­ri­je-bo­go­mul­ske sa­dr­ži­ne da ne po­sto­je sve­to­sa­vlje, Gor­ski vi­je­nac, Mi­tro­po­li­ja i dru­ga obi­ljež­ja sve­to­sav­ske lo­ze, pra­vo­slav­na vje­ra i na­su­šno sve­u­kup­no hri­šćan­stvo.
Sve­to Ko­so­vo (kru­na Ne­ma­nji­ća) je na ko­lje­ni­ma, a vla­da­lac Mon­te­ne­gra po­sta­vlja „ot­prav­ni­ka po­slov­nih vo­zo­va” u Pri­šti­ni ko­ji pre­ži­vlja­va tra­u­me od oblu­ta­ka i sta­kle­ne ma­se... Po­tom vla­dar u dru­štvu Ol­braj­to­ve če­ka po­lju­bac za NA­TO lju­bim­ce, ko­je je upra­vo u vri­je­me vla­da­vi­ne do­tič­ne ljup­ke da­me bom­bar­do­vao Mu­ri­no i Da­ni­lov­grad...
Je­ru­sa­lim­ska ne­be­sa su pra­vo­sa­vlje da­ro­va­la sve­to­sa­vljem – da za­ži­vi pu­te­vi­ma ko­je je Go­spod usre­dio i od­re­dio. Sve­ti Sa­va je pr­vi knji­žev­nik, pro­svje­ti­telj, ar­hi­e­pi­skop i vi­dar na­ro­da ro­đe­nog u sve­to­sa­vlju, za­če­tog u pra­vo­sla­vlju. I dru­gi na­ro­di su mu se di­vi­li na van­ze­malj­skoj ener­gi­ji ko­jom je po­bje­đi­vao sve po­sr­nu­le i uka­zi­vao im na pu­te­ve „ras­pe­ća i kr­sta”, omo­gu­ća­va­ju­ći im vječ­nu ta­šti­nu ne­be­skog ži­vo­ta i sve­tog og­nja ko­ji pla­me­nom mi­lu­je li­ce...
Po­sr­nu­li so­lo­ljeb­ni­ci uz pri­mje­re vječ­ne opo­me­ne (Sta­ni­ša Cr­no­je­vić-Sken­dr beg; Ah­met Her­ce­go­vić – sin Her­ce­ga Stje­pe­na) sti­ho­va iz­va­đe­nih iz kon­tek­sta Nje­go­še­vih dje­la i čak raz­ma­tra­nih u Ha­škom tri­bu­na­lu (do­dvo­ra­va­nje ate­i­zmu sa uni­jat­skim ko­di­ra­njem) sa na­mje­rom je­ret­skog pre­vo­đe­nja u bo­go­mil­sku de­mo­kra­ti­ju post­mo­der­ne. Sti­ho­vi su obe­smi­šlje­ni, jer je Sve­ti Sa­va ne­pre­mo­sti­va gro­ma­da svi­ma oni­ma ko­ji su uze­li za pra­vo da vr­šlja­ju u guv­no bez serp­skog „ži­to­kla­sja” u srp­skoj rod­ni­ci na Ko­so­vu po­lju.
Sva na­da je upr­ta u lu­ču ko­ju pro­no­si Vla­di­mir Pu­tin i nje­go­va stra­te­gi­ja od Kre­mlja, Kri­ma i sve­tog Ki­je­va. Evrop­ski emi­sa­ri spu­šte­nih kri­la od­la­ze, na­kon min­hen­skog pra­znog ta­nji­ra...
Ži­te­je Sve­tog Sa­ve će ob­u­zda­ti po­sr­nu­le sr­bi­jan­ske vla­da­ju­će struk­tu­re da ne na­sr­nu na Ne­ma­nji­će, Hi­lan­dar, Ko­sov­ski za­vjet sa mu­če­nič­kom gla­vom sve­tog ca­ra La­za­ra, ukle­sa­nom u sr­ci­ma svih sve­to­sa­va­ca.
Sti­ho­vi kra­lja Ni­ko­le Pe­tro­vi­ća Nje­go­ša 1912. na Sa­vin dan, po­ru­ka su Srp­skoj Cr­noj Go­ri: Srp­ska cr­kva bi pla­ka­la/ da se Rast­ko ne po­ja­vi/ srp­skoj knji­zi i pro­svje­ti/ kam te­me­ljac on po­sta­vi/ i za­vje­šta u ama­net/ da se Sr­bi slo­gom ve­žu/ da tu­đi­nu rad’ ne­slo­ge/ i tr­ve­nja ne pod­le­žu.