Ka­da se do cr­nog pet­ka, 13. no­vem­bra 2015. go­di­ne, iz­go­va­ra­la ri­ječ Pa­riz, mi­sli­lo se i na neo­gra­ni­če­no pri­su­stvo svje­tlo­sti. Pa­riz - sta­ni­šte svje­tlo­sti. Grad ko­ji ni­je pod­no­sio mrak. Grad čo­vje­ko­vih du­hov­nih na­dah­nu­ća i kre­a­ci­je. Pa­riz, ur­ba­ni ko­lo­rit, či­ja lje­po­ta i či­sto­ta „pu­ca­ju na sve če­ti­ri stra­ne”. Kra­sio je Pa­riz vje­ko­ve. A on­da puc­nji u sr­ce svje­tlo­sti. Is­pa­li­še ih de­mo­ni, iz mra­ka, pod­mu­klo. Oso­be ko­je ne­gdje za­tu­ri­še svo­je ljud­ske du­še. One oso­be u ko­je je Stvo­ri­telj za­bo­ra­vio da ugra­di mo­ral­ni ven­til.
Za­što su de­mo­ni, iz tmu­še du­šev­ne, pu­ca­li na­su­mi­ce u svje­tlost Pa­ri­za? U nje­go­ve mir­ne, ne­vi­ne gra­đa­ne? Šta je ni­šan­dži­je mo­ti­vi­sa­lo da puc­nji­ma i se­be sa­me “po­ša­lju u raj”? Da li je nji­hov po­gled na smi­sao, od­no­sno be­smi­sao ži­vo­ta bio ključ­ni oki­dač da uđu u vr­te­šku zva­nu zlo? Da li, za­i­sta, pi­tam se iz­no­va, čo­vjek ne mo­že po­sto­ja­ti bez go­mi­le zla u se­bi. Stvo­ri­telj je u svo­joj pro­jek­ci­ji stva­ra­nja svi­je­ta iz­gle­da ne­gdje po­gri­je­šio u bla­go­če­sti­vom po­du­hva­tu. Do­bro i zlo, od na­stan­ka svi­je­ta, vo­de bor­bu ne­pre­sta­nu sa, u ko­nač­no­sti, sa­svim ne­iz­vje­snim is­ho­dom. Mo­že li se od zla bra­ni­ti sa­mo do­brom? Ni­je li i de­mon­sko, so­to­ni­no dje­lo pod­jed­na­ko be­smrt­no kao i dje­lo an­đe­la? Re­klo bi se da je­ste, po­što ne uz­mi­če u dvo­bo­ju s do­brom. Re­le­vant­ni i ko­nač­ni sud od stra­ne fi­lo­zo­fa, na­uč­nih, re­li­gij­skih, pje­snič­kih i du­hov­nih stva­ra­la­ca još uvi­jek če­ka­mo. I na­če­ka­će­mo se „tog Go­doa”.
Gdje je uzrok (ili uzro­ci) te­ro­ri­stič­kog ak­ta u Pa­ri­zu i sve vi­dlji­vi­je eks­pan­zi­je zla ši­rom svi­je­ta? To su, po mom mi­šlje­nju, dva pa­ra­lel­na, ra­di­kal­na fa­na­ti­zma: im­pe­ri­jal­ni i islam­ski. Ne ra­di se ni o ka­kvom “su­ko­bu ci­vi­li­za­ci­ja”. Pa­riz u pe­tak 13. no­vem­bra po­sle­di­ca je islam­skog te­ro­ri­zma, ne­sum­nji­vo. Ali taj te­ro­ri­zam ima svoj uzrok-im­pe­ri­jal­ni, kr­sta­ški te­ro­ri­zam Za­pa­da - Sje­di­nje­nih Ame­rič­kih Dr­ža­va kao svjet­skog te­ro­ri­ste broj je­dan i nje­nih evrop­skih sa­ve­zni­ka. Taj Za­pad je “hu­ma­ni­tar­nim” in­ter­ven­ci­ja­ma, na­ro­či­to u islam­skim ze­mlja­ma Azi­je i Bli­skog is­to­ka, “do lu­di­la” do­veo na­ro­de tih re­gi­o­na. A sve go­njen svo­jom pa­to­lo­škom ha­la­plji­vo­šcu za ta­mo­šnjim ma­te­ri­jal­nim do­bri­ma. Av­ga­ni­stan, Irak, Li­bi­ja, Si­ri­ja... Pa ov­dje na Bal­ka­nu, Ko­so­vo i Me­to­hi­ja, Bo­sna. Ne­ma­le i ne be­zna­čaj­ne ci­vi­li­za­ci­je. Ne­ke od njih sta­re mi­le­ni­ju­mi­ma. Sve su ih za­pad­ni kr­sta­ši u prah i pe­peo pre­tvo­ri­li. Za­rad ego­i­stič­nih in­te­re­sa i je­di­ne ide­o­lo­gi­je ko­ju ima­ju-oti­ma­nje ma­te­ri­jal­nih do­ba­ra gdje god je to mo­gu­će. I nji­ho­vo tr­pa­nje u svo­je kr­va­ve dže­po­ve. I do­bio (Za­pad) že­tvu u skla­du sa sje­tvom. Do­bio zlo na zlo.
Šta sa­da, na­kon cr­nog pet­ka u Pa­ri­zu, 13.11.? Pa­riz i Fran­cu­ska opla­ku­ju ne­vi­ne žr­tve. Pa­le svi­je­će za du­še umr­lih. Či­ne to i u dru­gim ze­mlja­ma, ne­gdje vi­še, ne­gdje ma­nje, a ne­gdje, bez ika­kve sum­nje, pot­pu­no iskre­no. Ne smi­je­mo, me­đu­tim, za­bo­ra­vi­ti ne­sre­će ko­je, kao ne­ki usud, Sr­bi­ju pra­te ve­o­ma če­sto. Ni kri­vu, ni du­žnu. Sje­ti­mo se šta joj ura­di­še za­pad­ni kr­sta­ši-te­ro­ri­sti na Ko­so­vu i Me­to­hi­ji, 1999. go­di­ne. Me­đu tim te­ro­ri­sti­ma, pred­vo­đe­nim Sje­di­nje­nim Ame­rič­kim Dr­ža­va­ma, na­la­zi­la se i Fran­cu­ska. Ne ona i ona­kva Fran­cu­ska od pri­je sto go­di­na, ko­joj je u sr­cu Be­o­gra­da po­dig­nut spo­me­nik za­hval­no­sti srp­skog na­ro­da. Ova da­na­šnja Fran­cu­ska, za ko­ju njen pred­sjed­nik ka­že da se “na­la­zi u ra­tu”, za­slu­ži­la bi sa­svim dru­ga­či­ji spo­me­nik, dru­ga­či­je sti­li­zo­van i sa dru­ga­či­jom po­ru­kom. “Smrt kru­ži svi­je­tom, bo­lest i jad su za­kon ovog svi­je­ta.” (Me­ša Se­li­mo­vić, ro­man “Ostr­vo”).

Pi­še: To­mi­ca A. Mi­lo­vić