-Pi­še: Pe­ri­vo­je Po­po­vić

Slo­bo­da kao bla­go­rod­no pra­vo i žer­tva (po Nje­go­šu) Čo­vje­ko­va – dru­go je ili pr­vo i pra­vo ime Glav­nog gra­da Cr­ne Go­re. Bi­lo je ta­ko i kad su po­sta­ja­li drev­na Ala­ta, i Bir­zi­mi­ni­um, u kom­ši­lu­ku vječ­no­ga Me­du­na i Du­klje le­gen­dar­ne. Da, bi ta­ko i kao zet­sko-ne­ma­njić­ka Rib­ni­ca, i kao Pod­go­ri­ca, i u vri­je­me kad „omla­di­na svo­jim ra­dom pro­zva­la je Ti­to­gra­dom“. Ta­ko mo­ra da bu­de i da­nas (!) ime­nom i zna­me­njem – u glav­nom gra­du du­hom Nje­go­ša i Mar­ka Mi­lja­no­va osi­ja­nom i pod sve­to­i­me­nom za­šti­tom Hri­sto­vog Pr­vo­a­po­sto­la i Je­van­đe­li­ste Mar­ka.
Nor­mal­no je, oba­ve­zno je, du­bo­ko ljud­ski je da Pod­go­ri­ca kao ugle­dan glav­ni grad SLO­BO­DE po­dig­ne do­sto­jan spo­me­nik svo­jim slo­bo­da­ri­ma, svo­jim oslo­bo­di­o­ci­ma.
Od na­stan­ka pa do na­ših da­na Pod­go­ri­ca je da­la broj­ne bla­go­slo­ve­ne žer­tve (opet, po Nje­go­šu) za slo­bo­du svo­ju, za slo­bo­du i do­sto­jan­stvo Čo­vje­ka – na­mjer­no pi­sa­no Ve­li­kim Slo­vom. I to za­slu­žu­je ve­li­čan­stve­ni spo­me­nik u am­bi­jen­tu cen­tra gra­da, ali pri­je sve­ga u čoj­stvu­ju­ćim du­ša­ma SVIH ži­te­lja Pod­go­ri­ce.
Voj­vo­da Mir­ko Stan­kov Pe­tro­vić, je otac knja­za i Kra­lja Ni­ko­le, ca­ra ju­na­ka, da­kle i oslo­bo­di­la­ca Pod­go­ri­ce, a Kralj u Pod­go­ri­ci ima iz­u­ze­tan spo­me­nik is­pred Do­ma sa­da­njih vla­da­ra Cr­ne Go­re. (Zlo)po­me­nu­ti voj­vo­da Mir­ko, iako lič­no hra­bar i bor­be­no, pa i pje­snič­ki na­da­ren, ni­ka­da i ni u ka­kvoj pri­li­ci ni­je ni vi­dio Pod­go­ri­cu, a ka­mo­li da je lio krv ili nu­dio ži­vot za nje­nu slo­bo­du.
Je­di­ni Pe­tro­vić, pri­je Kra­lja Ni­ko­le, ko­ji je jav­no kao vla­dar i vo­je­vo­dič, ne sa­mo kao vla­di­ka ( slu­čaj Vla­di­ke Da­ni­la u Srp­skoj, re­ci­mo) do­la­zio na vra­ta Pod­go­ri­ce je Vla­di­ka Ra­de, Pje­snik Nje­goš, ali ga je krv­nič­kom palj­bom sa Ta­blje Be­šli­ća k Ce­ti­nju is­pra­tio tur­ski ne­pri­ja­telj­ski top. („... Sve od ro­ga Će­ri­ća pa do Ta­blje Be­šli­ća...“ – ra­zo­rio ju je ne­što ka­sni­je, hra­bri Pod­go­ri­ča­nin, Ze­ća­nin, slo­bo­dar Li­si­čić - ta­blja, po da­na­šnjem, vi­so­ki bal­kon, stu­bi­šte, te­ra­sa. ) Đu­le je ga­đa­lo, ali sre­ćom ni­je po­go­di­lo – Ku­lu, cr­no­gor­sku ka­ra­u­lu, u Far­ma­ci­ma, u ko­joj se ta­da na­la­zio be­smrt­ni ge­ni­je Nje­goš. Ku­lu je UBR­ZO PO­TOM LIČ­NO ZA­PA­LIO BE­ĆIR-BEG OSMA­NA­GIĆ, on­da­šnji pod­go­rič­ki tur­ski pr­vak i cr­no­gor­ski ne­pri­ja­telj, a po­to­nji Kra­ljev Voj­vo­da, sa­mo­u­smr­ćen zbog uda­je si­no­vi­ce za pre­li­je­pog cr­no­gor­skog ofi­ci­ra. Trg u Pod­go­ri­ci da­nas no­si (!?) nje­go­vo, A NE IME ČO­VJE­KA I JU­NA­KA, nje­go­vog pre­tka ALI-PA­ŠE!
Je­di­ni cr­no­gor­ski vi­so­ki do­sto­jan­stve­nik ko­ji je zva­nič­no, prem­da sa­mo­i­ni­ci­ja­tiv­no, po­ho­dio Pod­go­ri­cu pri­je oslo­bo­đe­nja od Tu­ra­ka bio je Voj­vo­da Mar­ko Mi­lja­nov Po­po­vić: „Đe si, Ju­so, grm­nu is­pred dvo­ra, tvo­ju ri­ječ nek sa­blja osna­ži, evo gla­ve ko­ju tvo­je bla­go po br­di­ma ku­ka­vič­ki tra­ži...!“ Da­kle, u mej­dan-po­hod tur­skoj Pod­go­ri­ci do­la­zio je Voj­vo­da Mar­ko, a ne voj­vo­da Mir­ko.
Če­mu on­da spo­me­nik voj­vo­di Mir­ku u Pod­go­ri­ci? U inat Ku­či­ma, u inat Slo­bo­da­ri­ma, u inat Lju­ba­vi me­đu Lju­di­ma, u inat ži­vi­ma i PO­KOJ­NI­MA – STRA­ŠNO!!!
Po­ha­ra Ku­ča je ge­no­cid. Po­ha­ru je pred­vo­dio, ka­sni­je ve­li­ki voj­vo­da sa Gra­hov­ca, Mir­ko Stan­kov Pe­tro­vić. Zar su kuč­ka si­ro­ta dje­ca u ko­li­jev­ci vi­še kri­va od mno­go­vje­kov­nog oku­pa­to­ra i du­šma­ni­na.
Zlo­čin ge­no­ci­da ne za­sta­ri­je­va kao što ne za­sta­ri­je­va­ju ni ra­ne po­kla­ne dje­ce,dje­vo­ja­ka, trud­ni­ca, maj­ki , ne­ja­či. Kao što ne za­sta­ri­je­va­ju ni grd­ne gre­ške ko­je na­sta­ju u inat svo­me na­ro­du-po­bjed­ni­ci­ma ili po­bi­je­đe­ni­ma- sve­jed­no!
N.B: Apo­stro­fi­ra­mo: ve­li­ki voj­vo­da Mir­ko Stan­kov Pe­tro­vić („...do pod­ne sam po­bio -50- pe­de­se­to­ro“ – iz de­pe­še; ob­ja­vio Du­šan Vuk­san ), Mar­ko Mi­lja­nov Po­po­vić, Ili­ja Zla­ti­ča­nin Či­ča, Mar­ko Bo­jov Ra­šo­vić, Tri­fun Đu­kić ... Ger­hard Ge­ze­man, Vuk Po­po­vić, prof. dr Du­šan Iče­vić ( „Čoj­stvo“, Me­de­on, Pod­go­ri­ca, 2017, str. 73-82) i dr. ne­po­sred­ni su ili po­sred­ni svje­do­ci, sa­vre­me­ni­ci ili ne­pri­stra­sni tu­ma­či gor­ke te­me o ko­joj je i ov­dje ri­ječ – nji­ho­va ka­zi­va­nja, u ozbilj­nom i do­bro­na­mjer­nom di­ja­lo­gu, ne mo­gu da se do­ve­du u pi­ta­nje. Da psu­je, plju­je, gr­di, vri­je­đa, iz­mi­šlja, la­ži­ka i sl. da­nas mo­že sva­ko i sva­što, ali to ne do­pri­no­si ljud­skoj prav­di i do­sto­jan­stvu. Po­go­to­vu ne oni­ma ko­ji­ma „tra­go­vi smr­de ne­čo­vje­štvom“ (Nje­goš).