Povodom osamsto godina od utemeljenja srpske državnosti u srednjem vijeku, pred brojnom publikom u prostorijama Knjižare Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori, u Podgorici otvorena je izložba „Sefan Prvovjenčani u književnosti i istoriografiji”. O postavci su govorili autorka Ivana Hrenko, prof. dr Jelica Stojanović, predsjednik Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori, kao i mr Radoje Femić, predavač na Filološkom fakultetu u Nikšiću, dok je moderator programa bio Radomir Radević.
– Ova izložba je priređena u okviru projekta „Kraljevi dani” u Narodnoj biblioteci „Stefan Prvovjenčani”, a povodom obilježavanja velikog nacionalnog i istorijskog jubileja osamsto godina od utemeljenja srpske državnosti u srednjem vijeku, odnosno osamsto godina otkako je Stefan Prvovjenčani krunisan za kralja. Podsticaj za realizovanje izložbe dolazi i od lokalnog obilježja jubileja, s obzirom na blizinu manastira Žiče i Studenice Kraljevu, kao i to da Narodna biblioteka u Kraljevu nosi ime ovog velikog srpskog vladara. Naša je zamisao da ličnost Stefana Prvovjenčanog osvijetlimo sa istoriografskog stanovišta, sa stanovišta istorije i književnosti i da na taj način oživimo sjećanje na jednu od najznačajnijih ličnosti naše kulturne istorije, kao i svetorodnu lozu Nemanjića – kazala je, između ostalog, Hrenko, dodajući da u istorijskom kontekstu prve polovine 13. vijeka, skoro da nema vladara nalik Stefanu Prvovjenčanom.
– On je državnik i vojskovođa, istoričar, sastavljač povelja, utemeljivač države i crkve zajedno sa svojim bratom Savom, monah koji je za sobom ostavio četvoricu sinova da upravljaju državom i arhiepiskopijom – kazala je, između ostalog, Hrenko. Ona se detaljno osvrnula i na izložene panoe u knjižari pojašnjavajući da je Stefan Prvovjenčani inspirisao i druge književnike i stvaraoce, ali i proučavaoce srednjeg vijeka.
Prof. dr Jelica Stojanović govorila je o Hilandarskoj povelji Stefana Prvovjenčanog u kontekstu najstarijih pisanih spomenika srpskog jezika i njenog starijeg predložka Hilandarske povelje Stefana Nemanje.
– To su dvije povelje koje su posvećene Manastiru Hilandaru. Hilandarska povelja Stefana Nemanje je nastala 1198. ili 1199, a druga je Hilandarska povelja Stefana Prvovjenčanog za koju se najviše vezuju datumi 1199, 1200. godine, mada ima i drugačijih datiranja. Za ove povelje je suštinsko, u sadržajnom smislu, isticanje kontinuiteta državnosti i suverenosti vlasti koju Nemanja nasleđuje od predaka. Najstariji spomenici srpskog jezika uopšte, Hilandarska povelja Stefana Prvovjenčanog i Hilandarska povelja Stefana Nemanje pisane su različitim jezičkim pravopisnim tradicijama, tako da oni obilježavaju ono što je najvažnije na srpskom jezičkom području i što je dalje nastavljeno kroz vjekove. Ono što su ove dvije povelje donijele možemo pratiti sve do novog rusko–slovenskog perioda do kraja 17. i početka 18. vijeka. Dakle, „Povelja Kulina Bana”, „Hilandarska povelja Stefana Nemanje” i „Miroslavljevo jevanđelje”, pripadaju jednom pravopisnom obrascu koji predstavlja nasljeđe glagoljske pravopisne tradicije – kazala je, između ostalog, prof. dr Jelica Stojanović.
Mr Radoje Femić govorio je o književnom Stvaralaštvu Stefana Prvovjenčanog.
– Prvovjenčani sintetizuje iskustvo vladanja s jedne strane, i iskustvo pokroviteljstva prema umjetnosti, jedne visoke erudicije koju potom primjenjuje u svom stvaralačkom postupku i to je samo po sebi, gotovo idiličan poredak stvari, da neko ko je vladar ima afiniteta prema književnosti i umjetnosti. Prvovjenčani je čitao žitija hrišćanskih svetitelja, pa su ti tragovi i vidljivi kroz fenomen naglašene, istaknute intertekstualnosti. Osjećanje pisane riječi, Prvovjenčani je ospoljavao ne samo u tekstovima koji su imali primarnu literarnu koncepciju, već i u ovim koji imaju pravni karakter – kazao je, između ostalog, u svom izlaganju, mr Radoje Femić.
Nakon otvaranja izložbe, Matica srpska – Društvo članova u Crnoj Gori, uručila je posebno priznanje, Povelju časti, profesoru matematike iz Danilovgradske gimnazije „Petar Prvi Petrović Njegoš” Jugoslavu Blagojeviću, za doprinos očuvanju srpske kulturne i duhovne baštine u Crnoj Gori. To priznanje, ova ustanova dodjeljuje po prvi put. Blagojeviću je priznanje i komplet knjiga uručila predsjednica Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori, prof. dr Jelica Stojanović.
– Moram konstatovati da su došla teška, kažu, potonja vremena, kad se u Crnoj Gori nagrade i priznanja uručuju zbog borbe za ravnopravnost i zaštitu ćirilice. Ali se odmah moram i ispraviti, da se to ne dešava u Crnoj Gori, koja je jedna od kolijevki ćirilice. Ovo i nije Crna Gora, ovo se sve dešava u državi koja se zove Montenegro, a u Montenegru je sve moguće. Moguće je i da se zatire ćirilica, i da tek na početku 11. vijeka od postojanja države saznajemo kojim jezikom govorimo, da saznajemo da je najznačajnija bitka u istoriji ove države ona kod Tuđemila za koju smo od skora i čuli, da se i dinastija Nemanjića doživljava kao okupatorska – kazao je Blagojević primajući priznanje.
A.Ć.

Podrška učenika
Sa profesorom Blagojevićem, u publici su bili i učenici Danilovgradske gimnazije koji su na poklon dobili knjige u znak zahvalnosti za istrajnost u borbi protiv progona srpskog jezika i pisma: Petar Backović, Miloš Smolović, Vasilije Marunović, Božidar Sekulić, Jovana Mišković, Jelena Radović, Luka Boričić, Maksim Vojvodić, Petar Bećirović, Vladana Perović, Teodora Perović, kao i Jovana Stanišić.