-PRIREDIO:Miladin VELjKOVIĆ

Enver Hodžino pismo proslijeđeno je svim članovima Politbiroa, ali su se Sovjeti oglušili o njegov predlog, vjerovatno, plašeći se izazivanja većeg sukoba i potpune destabilizacije Balkana. Hodža je nastojao da iskoristi trenutnu situaciju, u kojoj je glavna sovjetska preokupacija na Balkanu bila sukob sa Jugoslavijom i Josipom Brozom Titom, da sprovede staru ideju o prisajedinjenju Kosova, Metohije, zapadne Makedonije i djelova istočne Crne Gore Albaniji. Naime, pod plaštom ideološke borbe protiv „jugoslovenskih trockista“ albansko partijsko vođstvo je nastojalo da kao nagradu Albancima za učešće u eventualnom svrgavanju Brozovog režima, obezbijedi nacionalno ujedinjenje sa Albancima koji su živjeli na prostoru Jugoslavije. Sem verbalne podrške za akciju protiv Brozovog režima, šira sovjetska podrška je izostala. Sovjetskoj strani nije odgovarao takav način rješavanja konflikta sa Jugoslavijom, niti je željela da srlja u dublju destabilizaciju krhkih političkih prilika na Balkanu. Gledano iz sovjetskog ugla, Albanija je imala važnu ulogu u borbi protiv politike jugoslovenske komunističke partije, koja je svojim disidentstvom remetila monolitnost bloka okupljenog oko Sovjetskog Saveza. Na drugoj strani, Albanci su pokušavali da, koristeći se plaštom ideološkog sukoba, riješe svoje nacionalno pitanje. Ipak, Sovjeti nijesu, sudeći na osnovu dostupnih izvora, bili spremni da u tom konfliktu mijenjaju granice na Balkanu i da djelimično rješavajući albanski nacionalni problem izazovu talas nacionalnih nezadovoljstava drugih naroda, u prvom redu Srba.
Jedan od najžešćih napada na politiku jugoslovenske vlade prema Albancima, uz otvoreno iskazivanje teritorijalnih pretenzija prema Kosovu i Metohiji i drugim teritorijama većinski naseljenim albanskim življem, desio se na mitingu u Valonu 26. septembra 1949. Istaknuti albanski funkcioner Tuk Jakova je u oštrom tonu istakao da albanska komunistička partija nije zaboravila pitanje Kosova i da ga je „na vrijeme postavila“ kao pitanje njegovog ujedinjenja sa Albanijom kao matičnom državom svih Albanaca, ali da je „izdajnik Tito rekao da će rešenje tog pitanja uslijediti kasnije“. Pozivao je jugoslovenske Albance da se zajedno sa ostalim narodima Jugoslavije „podignu i bore protiv Titove klike, obore je i izvojuju slobodu“. Isticao je da će se poslije toga lako riješiti pitanje Kosova, koje bi se u tom slučaju na bazi načela samoopredjeljenja pripojilo Albaniji. Tako formulisano gledište jednog od najuticajnijih predstavnika albanske vlade nije predstavljalo samo otvaranje albanskog nacionalnog pitanja u Jugoslaviji, već i otvoreno iskazivanje teritorijalnih pretenzija i poziv na oružanu pobunu i secesiju. Jugoslovensko ministarstvo spoljnih poslova je zbog učestalih poziva albanskih partijskih funkcionera, preko štampe i radija, Albancima sa Kosova i Metohije, da se pobune protiv jugoslovenskih vlasti i izbore za ujedinjenje sa Albanijom, uložilo 31. oktobra 1949. oštar protest albanskoj vladi. Uprkos tome, albanska vlada je nastavila s takvom politikom, ne obazirući se na jugoslovenska negodovanja zbog istupa najviših predstavnika vlasti u Albaniji.
Albanska vlada je svoj odgovor na jugoslovenske proteste zbog podstrekivanja albanske manjine na pobunu, pretvorila u novu optužbu teško napadajući jugoslovenske vlasti za teror na Kosovu i Metohiji. Jugoslovenska vlada je optužena za „najšovinističkije i najnacionalističkije osjećaje“ i teror nad cjelokupnim jugoslovenskim stanovništvom, a posebno nad kosovskim Albancima. Albanska vlada je potvrdila svoje ranije izjave i stala u zaštitu jugoslovenskih Albanaca. Navedeno je da jugoslovenske vlasti tlače i eksploatišu albanski narod „gore od svih srpskih kraljeva u prošlosti“. U skladu sa svojim ranijim manirom, koji se zasnivao na stalnom pretjerivanju u određivanju tačnih cifara, propagandno i tendenciozno, albanske vlasti su tvrdile da u Jugoslaviji živi više od 900.000 Albanaca, što nije bilo u saglasnosti sa zvaničnim podacima s popisa stanovništva. U istom maniru se govorilo i o hiljadama strijeljanih kosovskih Albanaca, iako takva tvrđenja nemaju izvornu potvrdu u dostupnim izvorima. Sem toga, tolika cifra navodno strijeljanih, ne bi mogla da se lako skriva u javnosti. Za teror nad jugoslovenskim Albancima je optuživan i Koči Dzodze, koji je navodno omogućio jugoslovenskoj Udbi da na teritoriji Albanije vrši strijeljanja kosovskih Albanaca. Nu jugoslovensku vladu je sručena salva optužbi da u krvi guši vjekovne težnje albanskog naroda da se ujedini i stvori jedinstvenu državu. Tako izrečene optužbe su posebno dobile na težini, jer se albanska vlada potrudila da tekst note ne ostane samo dokument u diplomatskim krugovima, već ga je objavila posredstvom Radio Tirane, što je trebalo da ima poseban odjek među jugoslovenskim Albancima.
I u toku 1949. albansko partijsko vođstvo je, pored istupanja na mitinzima, partijskim forumima i zahtjevima za sovjetsku podršku u aktiviranju albanskog pitanja, poseglo za pojačanom kampanjom na stranicama partijskih listova. Najčešće su iznošeni stavovi o represivnoj prirodi jugoslovenskog režima u oblastima naseljenim Albancima, a posebno na Kosovu.
(NASTAVIĆE SE)