BE­O­GRAD – Još uvi­jek ču­jem vri­sku dje­ce i maj­ki ko­je su usta­še raz­dva­ja­le u lo­go­ru Sta­ra Gra­di­ška, to su sli­ke ko­je ne bli­je­de – po­či­nje pri­ču za Tan­jug Je­le­na Bu­hač Ra­doj­čić (82), ko­ja je kao di­je­te pre­ži­vje­la gol­go­tu Ja­se­no­vač­kog lo­go­ra.
Usta­še su 1942. go­di­ne u Ja­se­no­vač­kom lo­go­ru za­kla­le nje­nog če­tvo­ro­go­di­šnjeg bra­ta Du­ša­na, ba­bu i dje­du, za­to što ni­su že­lje­li da se raz­dva­ja­ju.
Cr­no­ko­šu­lja­ši su oca Bo­žu ubi­li ma­ljem, a pret­hod­no je sa gru­pom za­ro­blje­ni­ka mo­rao sam da is­ko­pa ja­mu u ko­joj će bi­ti sa­hra­njen.
– Sa maj­kom Anom i dva bra­ta Živ­kom (9) i Ili­jom (2) sti­gla sam u apri­lu u Ja­se­no­vač­ki lo­gor Sta­ra Gra­di­ška. Bi­li smo stal­no glad­ni, do­bi­ja­li smo sa­mo je­dan obrok, a ka­žu da su nam u taj je­di­ni obrok si­pa­li so­du, ali vje­ro­vat­no ne do­volj­no da nas ubi­je – pri­ča Je­le­na.
Ona je u lo­gor do­spje­la sa se­dam go­di­na, ali se do­bro sje­ća sli­ke iz lo­go­ra gdje su že­ne sje­dje­le po­ku­nje­no, dje­ca iz­glad­nje­la tra­ži­la da je­du.
Na ula­sku u lo­gor, pri­sje­ća se ona, usta­še su tra­ži­le da se sa stra­ne od­lo­že sve vri­jed­no­sti, no­vac, na­kit... Maj­ka je, ka­ko ka­že, ne­što nov­ca sa­kri­la u po­rub od suk­nje, a još vi­di sli­ku že­ne ko­ja je u pun­đu sa­kri­la na­kit, ali su ga cr­no­ko­šu­lja­ši ot­kri­li, a že­nu ubi­li.
Lo­go­ra­ši su stal­no bi­li glad­ni, ni­je bi­lo so­li, hlje­ba, a vo­du su pi­li iz bu­na­ra ko­ja se mi­je­ša­la sa fe­ka­li­ja­ma, jer su oko bu­na­ra za­tvo­re­ni­ci vr­ši­li nu­ždu.
– Još se sje­ćam da sam stal­no bi­la glad­na, ali da mi je maj­ka ob­ja­sni­la da smo u lo­go­ru i da ne­ma hlje­ba. Sje­ćam se da sam stal­no va­di­la mr­vi­ce iz nje­nog dže­pa – pri­ča Je­le­na.
Iz Ja­se­no­vač­kog lo­go­ra nju i nje­nu bra­ću spa­si­la je Di­ja­na Bu­di­sa­vlje­vić, že­na ko­ja je to­kom Dru­gog svjet­skog ra­ta spa­si­la, ka­žu, oko 12.000 srp­ske dje­ce.
Raz­dva­ja­nje od maj­ke bi­lo je ne­što naj­stra­šni­je za nju i bra­ću, a ni­ka­da ni­je i ne­će za­bo­ra­vi­ti vri­sku ma­li­ša­na ko­je od­vo­de od ro­di­te­lja.
– To su sli­ke ko­je ne bli­je­de. Još vi­dim oca ka­ko od­la­zi, vi­dim maj­ku ko­ja se ra­sta­je sa mnom. Vi­dim ba­ku ko­ja glo­đe ko­sti, tu dje­cu ko­ja pla­ču dok ih raz­dva­ja­ju od ro­di­te­lja – ka­že na­ša sa­go­vor­ni­ca.
Iz lo­go­ra za­jed­no sa bra­ćom sti­gla je do Za­gre­ba, gdje se gu­bi sva­ki trag dvo­go­di­šnjem Ili­ji, dok su Živ­ko i Je­le­na smje­šte­ni u raz­li­či­te hr­vat­ske po­ro­di­ce.
Maj­ka Ana je iz Ja­se­no­vač­kog lo­go­ra pre­ba­če­na u Nje­mač­ku u lo­gor u Laj­pci­gu, a oslo­bo­đe­na je 1944. go­di­ne i ta­da je po­no­vo vi­dje­la svo­je dvo­je pre­ži­vje­le dje­ce.
Je­le­na pri­ča da ni po­sle ra­ta ni­su ne­sta­le nji­ho­ve ne­da­će, glad ih je pra­ti­la to­kom od­ra­sta­nja, maj­ka je ra­di­la naj­te­že po­slo­ve, to­va­ri­la dr­va... sa­mo da bi njih dvo­je pre­hra­ni­la.
Usta­še su to­kom Dru­gog svjet­skog ra­ta Je­le­ni ubi­le ba­ku, de­ku, oca, dva bra­ta i još 80 ro­đa­ka, a po za­vr­šet­ku ra­ta ona, brat i maj­ka ni­su ima­li gdje da se vra­te, jer je po­ro­dič­na ku­ća u Ja­blan­cu bi­la sru­še­na, a i ku­ća ba­be i dje­de.
– Žao mi je što za Gra­di­nu, na obi­lje­ža­va­nje stra­da­nja Sr­ba u Ja­se­nov­cu, dr­ža­va ni­je mo­gla da obez­bi­je­di je­dan kom­bi za sve lo­go­ra­še. Oti­šlo je tro­je lo­go­ra­ša auto­bu­som, a me­ni je bi­lo te­ško auto­bu­som i u istom da­nu da se vra­ćam – tu­žna je Je­le­na.
Ona ka­že da Udru­že­nje lo­go­ra­ša da­nas ne­ma svo­je kan­ce­la­ri­je, ne­go se pet­kom oku­plja­ju u kan­ce­la­ri­ja­ma SUB­NOR-a.
– Da­nas, ne mo­že ni­ko da nas na­đe, a još ma­lo ne­će nas ni­ka­ko ni bi­ti – ka­že ona.
Ona ka­že da Ti­ho­mir Sta­nić već de­set go­di­na po­ku­ša­va da na­pra­vi film o dje­ci lo­go­ra, ali da za to ne­ma nov­ca i da na­i­la­zi na za­tvo­re­na vra­ta u Sr­bi­ji, Bo­sni i u Hr­vat­skoj.(Tan­jug)