Albanija će u junu teško dobiti zeleno svjetlo za otvaranje pregovora s Evropskom unijom ako opozicija, koja je napustila parlament, nastavi i dalje s nasilnim protestima u kojima su već povrijeđene desetine građana. Ovo je jasna poruka delegacije Evropskog parlamenta koja je poslednjeg dana februara došla u Tiranu kako bi izmjerila reformski učinak zemlje koja je 2014. godine dobila status kandidata EU.

Pristalice opozicije, predvođene Ljulzimom Bašom, liderom Demokratske stranke, koja je 16. februara započela antivladine proteste pokušajem da upadne u kancelariju predsjednika vlade, zahtijevajući ostavku Edija Rame, i vanredne izbore, ne obaziru se na ovakve poruke i najavljuju još veće demonstracije za 16. mart.

U pokušaju da obori, kako kaže, „korumpiranu i s organizovanim kriminalom povezanu vlast”, Baša osim protesta najavljuje građansku neposlušnost, pa čak i građansku pobunu.

Da li se to u Albaniji ponavlja scenario sličan onome iz proljeća 2017. godine, kada je tromjesečnim demonstracijama opozicija u istom sastavu tražila „Raminu glavu” i formiranje tehničke vlade, da bi na izborima 25. juna ipak ostala kratkih rukava? Socijalisti Edija Rame su na kraju ubjedljivo pobijedili.

Ono što sadašnje političke proteste razlikuje od onih od prije dvije godine jeste to što poslanici opozicije nijesu samo napustili rad, kako kažu, „mafijaškog parlamenta”, već su 21. februara dostavili potpisane izjave poslanika kojima se odriču svojih mandata.

Federika Mogerini i Johanes Han su odmah iz Brisela poručili opoziciji da je to „kontraproduktivan potez, u suprotnosti s demokratskim izborom građana, čime se umanjuje napredak Albanije na evropskom putu”. I šef delegacije EP Tune Kelan je u Tirani poručio opozicionim poslanicima da je ovakav vid bojkotovanja narodne volje u parlamentu veoma loš signal: „Ovaj potez umanjuje kredibilitet države i naroda u cjelini”, rekao je.

Edi Rama, za kojeg opozicija tvrdi da italijanska policija, koja se bori protiv mafije, ima pozamašan dosije o njemu, za rimski dnevnik „Mesađero” kaže da iza demonstracija stoji bivša vlada koju su građani 2013. godine smijenili na izborima s milion glasova.

– Ovo nijesu narodni protesti. Na njima nemamo „žute prsluke”, sindikate ili nevladine organizacije koje se bune. Predstoje nam lokalni izbori i opozicija loše stoji po anketama. Znam da će izgubiti i na tim izborima i zato traže moju ostavku – objašnjava Rama.

Ardian Hačkaj, direktor tiranskog Instituta za saradnju i razvoj, za „Politiku” kaže da je teško reći da građani koji izlaze na proteste predstavljaju sve slojeve albanskog društva: „Ali, to ne znači da su problemi s kojima se sada suočava premijer Rama zbog toga manji.”

Dr Ledion Krisafi, istraživač Albanskog instituta za međunarodne studije u Tirani, za „Politiku” objašnjava da u demonstracijama učestvuju članovi opozicionih partija i oni koji su spremni da se tuku, pa se zato ne može reći da narod protestuje protiv Rame.

– Evropska unija zna da su sadašnji lideri opozicije kada su bili na vlasti takođe organizovali loše izbore na kojima su se kupovali glasovi i licemjerno je da ti isti ljudi za ono što su oni činili prozivaju sadašnju vlast – ističe Krisafi.

---

Strahuju da izgube politički kapital kod kuće, a i u inostranstvu
Sadašnju političku krizu, kako ocjenjuje Ardian Hačkaj, svaki od tabora tumači na svoj način.

– U ovakvoj situaciji najveća stranka koja raste su apstinenti – građani koji odbijaju da glasaju za sadašnji politički establišment – objašnjava Hačkaj i dodaje da su u EU i SAD prvi put shvatile da su njihovi pravi saveznici na Balkanu građani, a ne političari koji su postali majstori odugovlačenja procesa tranzicije.

– Kako bi se izbjeglo to da naša zemlja uđe u institucionalnu paralizu u vrijeme kada EU odlučuje o otvaranju pregovora, i vlast i opozicija moraju da nađu zajedničku dodirnu tačku. U slučaju dalje radikalizacije, cijena za obje strane biće veoma visoka, a niko od njih nije u prilici da izgubi politički kapital kod kuće, a posebno u inostranstvu – ističe Hačkaj.

I Ledion Krisafi smatra da za vladu najveći izazov može da bude ako EU ni ove godine ne otvori pristupne pregovore: „Mislim da bi Ediju Rami bilo veoma teško da objasni zašto se to dogodilo.”


U poslednjih 20 godina opozicija optuživala svaku vlast
Kao glavni razlog za proteste Ledion Krisafi vidi strah opozicije od reforme pravosuđa i najave formiranja posebnih istražnih organa koji bi se bavili korupcijom među političarima. Opozicija je, kako objašnjava, u poslednjih godinu dana činila sve da spriječi ovu reformu.

– U poslednjih 20 godina opozicija je optuživala svaku vlast u Albaniji da je korumpirana i u vezi s mafijom. I tu nema ništa novo u izjavama Ljulzima Baše, koji je, kada je bio na vlasti prije šest godina, takođe bio optuživan za korupciju – kaže ovaj istraživač.

Poslednjih mjeseci albanski mediji pišu o tome kako je vlast izgradnju saobraćajnog prstena oko Tirane, za 30 miliona dolara, povjerila nepoznatoj ofšor kompaniji koja je povezana s jednim od najbogatijih ljudi u Albaniji. Ali, kako objašnjava Krisafi, taj „biznismen” ima veze sa svim vlastima, uključujući i Salija Berišu i Ljulzima Bašu.



EU zna da su sadašnji lideri opozicije kada su bili na vlasti takođe organizovali loše izbore na kojima su se kupovali glasove