PI­ŠE: MI­LjAN STA­NI­ŠIĆ


Od oslo­bo­đe­nja Nik­ši­ća od Tu­ra­ka 1877. go­di­ne u kul­tur­nom, pro­svjet­nom, pri­vred­nom i jav­nom ži­vo­ta Nik­ši­ća po svo­joj pred­u­zi­mlji­vo­sti, kul­tur­nim stre­mlje­nji­ma i zna­nju ne­za­o­bi­la­zna je ulo­ga po­ro­di­ce Šo­ba­jić. Na­ve­šće­mo dio nji­ho­vih ak­tiv­no­sti na kul­tur­no-pro­svjet­nom pla­nu, pri če­mu su di­rekt­no uče­stvo­va­li u stva­ra­nju po­je­di­nih usta­no­va ili u to­me ima­li ak­tiv­nu ulo­gu, o če­mu osam­de­se­tih go­di­na pro­šlog vi­je­ka pi­še Vo­jo Šo­ba­jić:
– Otva­ra­nje „Knji­ža­re bra­će Šo­ba­ji­ća”, ko­ja je ra­di­la kao sa­stav­ni dio nji­ho­ve tr­go­vač­ke rad­nje;
– Osni­va­nje Dru­štva nik­šić­ke či­ta­o­ni­ce (1881). Na tom po­slu su bi­li po­seb­no ak­tiv­ni Mak­sim i Be­ki­ca. Mak­sim je bio pr­vi pred­sjed­nik Či­ta­o­ni­ce, ko­ja je po­red bi­bli­o­te­ke bi­la pret­pla­će­na na 16 li­sto­va i ča­so­pi­sa iz Sr­bi­je i Voj­vo­di­ne;
– Osni­va­nje Po­zo­ri­šnog dru­štva (1884) gdje su bi­li po­seb­no an­ga­žo­va­ni Be­ki­ca i Mak­sim, a ka­sni­je Si­mo Pan­tov, Bran­ko Be­ki­čin i Sa­vo Šće­pa­nov. Be­ki­ca je bio ne sa­mo je­dan od osni­va­ča, ne­go isto­vre­me­no i glu­mac i autor dra­me „Op­sa­da Nik­ši­ća” i dr.;
– Osni­va­nje Pje­vač­kog dru­štva „Za­hu­mlje” (1898) ko­je je ne­ko­li­ko go­di­na pri­je to­ga dje­lo­va­lo kao sek­ci­ja Dru­štva nik­šić­ke či­ta­o­ni­ce. Na tom po­slu su bi­li an­ga­žo­va­ni Si­mo Pan­tov, Bran­ko Be­ki­čin i Sa­vo Šće­pa­nov;
– Osni­va­nje dvo­ne­djelj­nog li­sta „Ne­ve­si­nje” (1898), ne­djelj­ni­ka „Ono­gošt” (1899), „Na­rod­na mi­sao (1906–1907) gdje je po­seb­no bio ak­ti­van Si­mo Pan­tov, „Tr­go­vač­ki list” (1907) gdje je bio naj­ak­tiv­ni­ji Be­ki­ca;
– Osni­va­nje za­nat­sko-rad­nič­kog udru­že­nja (1906) ko­je je znat­no do­pri­ni­je­lo raz­vo­ju po­zo­ri­šne i mu­zič­ke umjet­no­sti. Na tom po­slu či­ji je po­kre­tač bio Si­mo Pan­tov, ta­ko­đe su bi­li ak­tiv­ni Be­ki­ca i nje­gov sin Bran­ko; osni­va­nje pr­vog du­vač­kog or­ke­stra (1909) na če­mu se naj­vi­še an­ga­žo­vao Bran­ko Be­ki­čin i Sa­vo Šće­pa­nov.
Me­đu is­tak­nu­ti­jim stva­ra­o­ci­ma od Šo­ba­ji­ća po­mi­nje se i Sa­vo Šće­pa­nov (1887–1917) ko­ji je od­lič­no svi­rao vi­o­li­nu i ak­tiv­no uče­stvo­vao u pje­vač­kom ho­ru „Za­hu­mlje”, gu­dač­kom or­ke­stru, po­zo­ri­štu, ali ga je pre­ra­na smrt u cvi­je­tu mla­do­stu u 30. go­di­ni ži­vo­ta spri­je­či­la da do kra­ja po­ka­že svoj ras­ko­šni ta­le­nat u vi­še sfe­ra kul­tur­no-umjet­nič­kog stva­ra­la­štva. I nje­gov brat Da­no (1889–1931) je ta­ko­đe iz­van­red­no svi­rao na vi­o­li­ni. Imao je sklo­no­sti i pre­ma dru­gim po­lji­ma kul­tur­nog stva­ra­la­štva, ali ozbilj­ni po­slo­vi oko tr­go­vi­ne u to­me su ga one­mo­gu­ća­va­li. Bio je pred­sjed­nik op­šti­ne Nik­šić u dva sa­zi­va u ko­ji­ma je znat­no po­ma­gao raz­vo­ju in­sti­tu­ci­je kul­tu­re, a za vri­je­me nje­go­vog man­da­ta iz­gra­đen je i pr­vi vo­do­vod. In­te­re­sant­no je da je po­sao pred­sjed­ni­ka op­šti­ne oba­vljao vo­lon­ter­ski, jer je od­bio da pri­ma za to pla­tu, što do­ka­zu­je ko­li­ko su on i osta­li Šo­ba­ji­ći vo­lje­li svoj grad, že­lje­li i te­ži­li nje­go­vom na­pret­ku.
Šo­ba­ji­ći su, po­red po­me­nu­tih lič­no­sti, i ka­sni­je, sve do da­na­šnjih da­na ima­li zna­čaj­nih kul­tur­nih i na­uč­nih stva­ra­la­ca, a ov­dje će­mo iz­dvo­ji­ti jed­nog od njih, Mi­lo­ša Šo­ba­ji­ća, po­zna­tog sli­ka­ra, svjet­skog gla­sa. Ro­đen je 1944. go­di­ne u Be­o­gra­du, gdje je za­vr­šio Li­kov­nu aka­de­mi­ju. Vi­še od tri de­ce­ni­je ži­vio je i stva­rao u Pa­ri­zu, a od 2005. go­di­ne de­kan je i pro­fe­sor sli­kar­stva na Fa­kul­te­tu za umjet­nost „Me­ga­trend” uni­ver­zi­te­ta u Be­o­gra­du. Iz­la­gao je na bli­zu 500 iz­lo­žbi u Sr­bi­ji i ino­stran­stvu. O nje­go­vom stva­ra­la­štvu ura­đe­no je niz te­le­vi­zij­skih fil­mo­va i re­por­ta­ža ka­ko u Sr­bi­ji, ta­ko i u vi­še dru­gih ze­ma­lja, a bi­bli­o­graf­ski po­da­ci o nje­mu sa­dr­že vi­še od 700 tek­sto­va. Po­red to­ga, na­pi­sa­ne su i broj­ne mo­no­gra­fi­je u Sr­bi­ji i dr. ze­mlja­ma od stra­ne auto­ri­te­ta iz obla­sti sli­kar­stva, a ov­dje će­mo na­ve­sti par ci­ta­ta iz mno­štva, ko­ja od­sli­ka­va­ju iz­u­zet­ne do­me­te stva­ra­la­štva Mi­lo­ša Šo­ba­ji­ća: „Sli­kar re­vol­ta pro­tiv sve­ga što je oka­me­nje­no, ot­kro­vi­telj eks­trem­nih si­tu­a­ci­ja, gdje naj­ma­nji po­kret ru­ke, naj­ma­nji ko­rak u pro­stor dru­gih, iza­zi­va ve­li­ki ne­mir. Mi­loš Šo­ba­jić je da­nas u Pa­ri­zu je­dan od sa­mo ne­ko­li­ko umjet­ni­ka ko­ji se usu­đu­ju da iz­van okvi­ra sta­rog ma­ni­ri­zma tra­ži no­vu sli­ku ne­iz­be­žnog za­gu­še­nja ljud­skog dru­štva...” (Alain Wo­uf­frou)
„Mi­loš stva­ra jed­no sli­kar­stvo gdje ova sku­če­nost nje­go­vog pre­tka eks­plo­di­ra i mi­je­nja pra­vac pre­ma ne­vi­đe­noj slo­bo­di, na mo­men­te sko­ro na­pad­noj, u sva­kom slu­ča­ju, sva­ka sli­ka, sva­ka skulp­tu­ra su oslo­ba­đa­ju­će...” (Pe­ter Hand­ke)
„Šo­ba­jić bra­ne­ći svo­ju umjet­nost, bra­ni ono što je od umjet­no­sti osta­lo u na­šem uni­šte­nom pej­za­žu. Iz­la­žu­ći se ri­zi­ku i pro­šlo­sti on obez­bje­đu­je bu­duć­nost. Ali zar je to va­žno, ka­da zna­mo da ni je­dan fan­ta­sti­čan po­du­hvat ni­je bez opa­sno­sti. Sa­mo ono što je ve­li­ko, op­sta­je u olu­ji, ka­že Haj­de­ger...” (Ko­sta Ma­vra­kis)
(KRAJ)