Sad već ne­ma sum­nje da je pje­sma do­ta­kla ne­ku uža­re­nu tač­ku mit­ske svi­je­sti; da je ak­ti­vi­ra­no mit­sko pam­će nje; ko­lek­tiv­no ne­svje­sno. Us­po­sta­vlje­na je di­rekt­na ve­za iz­me­đu mr­tvog cr­nog la­bu­da i op­stan­ka Sun­ca; iz­me­đu pti­ce i ko­smo­sa, bi­lje­ži Jo­van De­lić u svom osvr­tu na­slo­vlje­nom „Iz mit­skih du­bi­na” o pje­sni­štvu Ran­ka Jo­vo­vi­ća.
– Pje­sma je do­bi­la ko­smo­lo­ške mit­ske di­men­zi­je. Smrt cr­nog la­bu­da je ne­sre­ća, od­no­sno zlo­čin ko­smič­kih di­men­zi­ja; jed­na od onih ne­sre­ća ko­je iza­zi­va­ju ta­kvu emo­tiv­nu po­tre­se­nost da se mo­ra pri­zva­ti, i to dva pu­ta, maj­ka u vo­ka­ti­vu, čak i na sa­mom kra­ju pje­sme, u po­sled­njem, po­vla­šće­nom sti­hu.
Ovo za­zi­va­nje maj­ke ima ta­ko­đe mit­sko­e­mo­tiv­no zna­če­nje. Ono je vr­lo če­sto, na­ro­či­to u Cr­noj Go­ri i Her­ce­go­vi­ni, čak i ka­da ne­ma na­de da će se maj­ka do­zva­ti; ka­da je maj­ka bez­na­de­žno da­le­ko ili čak ka­da je upo­ko­je­na. To neo­če­ki­va­no za­zi­va­nje maj­ke pra­ti­lac je bo­la, lju­te ne­sre­će, uz­da­ha, te­ške mi­sli, gra­nič­ne si­tu­a­ci­je. „Oh me­ne, maj­ko mo­ja!”; „Ku­ku me­ne, maj­ko mo­ja!”; „Le­le me­ne, maj­ko!” – to su va­pa­ji i ur­li­ci u gra­nič­nim si­tu­a­ci­ja­ma u ko­ji­ma je onaj ko pri­zi­va maj­ku naj­če­šće ne­svje­stan da je pri­zi­va; on iz­go­va­ra mit­sku for­mu­lu. Čo­vjek ko­ji se na­šao pred ogrom­nim gu­bit­kom, u opa­sno­sti, u gra­nič­noj si­tu­a­ci­ji, ak­ti­vi­rao dječ­ji, mit­ski in­stinkt po­zi­va­nja maj­ke upo­moć. Čo­vjek je u tom i ta­kvom tre­nut­ku – a to mo­že bi­ti čak sta­rac pred smr­ću – bes­po­moć­no di­je­te ko­je za­zi­va mo­žda ne­po­sto­je­ću maj­ku tra­že­ći nje­nu po­moć i za­šti­tu. Ne­za­mi­sli­vo je da se u toj si­tu­a­ci­ji maj­ka oslo­vi lič­nim ime­nom. Maj­ka je mit­ska fi­gu­ra ma­te­rin­ske za­šti­te, bez­i­me­na. U Jo­vo­vi­će­voj pje­smi za­zi­va­nje maj­ke iz­ra­ža­va vr­hun­sku uža­snu­tost pred ne­sre­ćom i ne­moć da se ko­smič­ki po­re­me­ćaj raz­ri­je­ši: u go­ri­ci / Vi­še Sun­ca ni­je, / Maj­ko mo­ja.
La­bud je, kao i gu­ska, a na­ro­či­to ždral, so­lar­no, svje­tlo­sno bi­će. Ždra­lo­vi pra­te Sun­ce i nje­go­vu to­plo­tu; se­le se za njim; vra­ća­ju se sa njim. Oni su svo­je­vr­sni ču­va­ri sun­ca i pro­lje­ća; ču­va­ri ži­vo­ta. Nji­ho­vim po­vrat­kom vra­ća se i sun­ce, i ži­vot na ze­mlji, ve­ge­ta­ci­ja. Otu­da i na­gla­še­na sli­ka ve­ge­ta­ci­je u Jo­vo­vi­će­voj pje­smi: pro­pla­nak kraj lad­ne vo­de u go­ri­ci, tra­va ze­le­na. Za­to su ždra­lo­vi mi­to­lo­ški za­šti­će­ne ži­vo­ti­nje: gri­jeh je ubi­ti ždra­la kao i la­bu­da – oni su ču­va­ri sun­ca. Ako se ždral ne vra­ti, ako se la­bud za­ko­lje, po­vra­tak sun­ca i ži­vo­ta je u naj­ma­nju ru­ku ne­iz­vje­stan. Za­to smrt cr­nog mla­dog la­bu­da zna­či i smrt mla­do­ga sun­ca.
Sun­ce je u mno­gim re­li­gi­ja­ma i ko­smo­go­ni­ja­ma po­vla­šće­no ne­be­sko ti­je­lo, pr­vo me­đu zvi­je­zda­ma. Mla­do sun­ce je i u na­šem na­ro­du ozna­ka za mla­do­ga Bo­ga, za Hri­sta. To zna­če­nje pje­sni­ci zna­ju i ak­ti­vi­ra­ju, kao R.P. No­go u Ne­dre­ma­nom oku. To je zna­če­nje ov­dje ak­ti­vi­ra­no us­po­sta­vlja­njem ne­dvo­smi­sle­ne ve­ze iz­me­đu smr­ti mla­do­ga ždra­la i ne­stan­ka Sun­ca u go­ri­ci, na tra­vi ze­le­noj, kraj lad­ne vo­de, u Ko­si­ću. Ubi­stvo ždra­la i cr­nog la­bu­da je­ste ko­smič­ki zlo­čin; je­ste ubi­stvo mla­dog Sun­ca; je­ste i bo­go­u­bi­stvo – ubi­stvo mla­do­ga Bo­ga, Hri­sta.
Ta­ko se Jo­vo­vi­će­va „Pje­sma o cr­nom la­bu­du” otva­ra s kra­ja i po­sta­je ma­lo po­et­sko ču­do; ma­lo re­mek­dje­lo; mit sko­ko­smo­lo­ška pje­sma. Ko zna na šta je i na ko­ga mi­slio Jo­vo­vić pje­va­ju­ći o smr­ti cr­no­ga la­bu­da; ko zna da li je po­zna­vao ova mit­ska zna­če­nja pti­ca i sun­ca i da li se po­u­zda­no ra­za­bi­rao u srp­skoj i slo­ven­skoj mi­to­lo­gi­ji; iz­vje­sno je da je dir­nuo u ži­vac ko­lek­tiv­no ne­svje­snog i ak­ti­vi­rao ga. Otu­da je za­svi­je­tli­lo i svi­je­tli. Pje­sma o smr­ti cr­no­ga la­bu­da je­ste i pje­sma o smr­ti mla­do­ga Sun­ca i mla­do­ga Bo­ga; pje­sma o mit­skim za­bra­na­ma i ko­smič­kim zlo­či­ni­ma; pje­sma o bo­go­u­bi­stvu. Dra­go­cje­na pje­sma u srp­skom pje­sni­štvu, za­pi­sao je Jo­van De­lić.
(Na­sta­vi­će se)

Pri­re­dio: Alek­san­dar Ću­ko­vić