Piše:dr RADOSLAV T. STANIŠIĆ,filmski i TV reditelj


Lang pri­tom ni­jed­nog ča­sa ne po­ka­zu­je že­lju da se pot­pu­no is­cr­pi u uti­sci­ma ko­ji osta­vlja­ju ču­de­sni i ne­stvar­ni dvor­ci i gra­đe­vi­ne pro­šlo­sti i mno­gim svo­jim po­stup­ci­ma da­je za pra­vo oni­ma ko­ji vje­ru­ju da su ci­lje­vi nje­go­vog dje­la ne­gdje da­le­ko iz­van nje­ga sa­mog. Čo­vjek ko­ji pra­ti mla­dog Zig­fri­da ne mo­že sa­mo da se sa­o­sje­ća sa nje­go­vom sud­bi­nom, već mo­ra i da kre­ne tim pu­tem, ma­kar i ma­štao o ne­čem ve­li­kom, uz­vi­še­nom i u sva­kom slu­ča­ju dru­ga­či­jem. Re­ži­ja je bi­la svje­sna da se ova­kvim kon­struk­ci­ja­ma du­ha mo­že pre­ba­ci­va­ti še­ma­tič­nost i pre­tje­ra­na upro­šće­nost. Svi­jet sa­sta­vljen od ka­ši­ra­nih ma­ke­ta i pot­pu­no ne­stva­nih ob­li­ka dje­lu­je sa­bla­sno i la­ko je za­klju­či­ti da tu ne­ma za­pra­vo ni­ka­kvog ži­vo­ta, a sve je tu pra­vlje­no upra­vo ra­di nje­ga sa­mog. Zbog to­ga, ma ka­ko bi­li iz­u­zet­ni i ka­me­ra i sa­mo svje­tlo, Lang ne te­ži da sva­ki nje­gov ob­lik bu­de u svo­joj pla­stič­no­sti do­pa­dljiv kao li­kov­no dje­lo ili ci­je­la kom­po­zi­ci­ja. Nje­mu je osnov­no da po­sti­že od­no­se ko­ji su po­treb­ni ra­di raz­ja­šnja­va­nja smi­sla sa­mog fil­ma.
Pri­go­va­ra­lo mu se da je u to­me su­vi­še hla­dan kon­struk­tor a pre­ma­lo umjet­nik sa sr­cem, da ro­bu­je shva­ta­nju da je film ar­hi­tek­tu­ra ili u naj­bo­ljem smi­slu gra­fi­ka, da se ba­vi va­ja­njem skulp­tu­ra a ne do­ži­vlja­va­njem fil­ma, da su lju­di sve­de­ni na sta­ti­ste sa ko­ji­ma se igra ne­ka čud­na par­ti­ja u ko­joj ih tu­đa ru­ka po­mje­ra sa mje­sta na mje­sto. Fric Lang, me­đu­tim, ni­je mi­slio da sve pro­ble­me ovo­ga svi­je­ta mo­že da ri­je­ši sa­mo svo­jim fil­mom. „Ni­be­lun­zi” mo­gu bi­ti pri­hva­će­ni i kao ne­ka vr­sta umjet­nič­kog pro­te­sta pro­tiv ba­na­li­zo­va­nja film­ske eks­pre­si­je, jer nje­ga svi­jet in­te­re­su­je na dru­ga­či­ji na­čin. Za­to u svo­jim ide­a­li­za­ci­ja­ma i ne ide do kra­ja. O to­me je mo­gu­će na­ći mno­go­broj­ne po­tvr­de upra­vo u dru­gom dje­lu ovog fil­ma ili „Krim­hil­di­noj osve­ti”. Umje­sto uz­vi­še­nih ide­a­la ov­dje ima do­sta i dru­ga­či­jih emo­ci­o­nal­nih iz­li­va a na­ro­či­to je ja­sno iz­ra­že­no osje­ća­nje kri­vi­ce. Jer, Krim­hil­da je za­lju­blje­na u Zig­fri­da i lju­bo­mor­na na svo­ju se­stru Ger­ma­ni­ju. U do­ča­ra­va­nju tog svog svi­je­ta sim­bo­la Fric Lang ne vo­di mno­go ra­ču­na o svim unu­ta­ra­šnjim psi­hič­kim ras­po­lo­že­nji­ma svo­jih ak­te­ra i vi­še ga in­te­re­su­ju po­sle­di­ce do ko­jih mo­že da do­ve­de pa­kle­na mr­žnja, lju­bo­mo­ra, uži­va­nje u osve­ti ili na­la­že­nje sa­tis­fak­ci­je u ra­za­ra­nju i kr­vi. Od le­gen­di sva­ka­ko ne­što ži­vi u na­ma, ali uz svu nji­ho­vu uz­vi­še­nost mo­gu­će je i nji­ho­vo pot­pu­no ne­ga­tiv­no dej­stvo. Fric Lang se uža­sa­va ne­kon­tro­li­sa­nih i la­žnih ilu­zi­ja. Za­to ni­je­su neo­če­ki­va­ne one mno­go­broj­ne ana­li­ze upra­vo ovog dje­la fil­ma ko­jim se re­di­te­lju pri­pi­su­je vi­zi­o­nar­stvo. To su slu­čaj­ne ko­en­ci­den­ci­je, po­ne­kad i svje­sno pod­sti­ca­ne i ko­je je te­ško re­al­no utvr­di­ti. Osnov­no je ipak da se ovom fil­mu ne mo­že ospo­ra­va­ti mo­nu­men­tal­nost i u znat­noj mje­ri po­e­tič­nost. Oba dje­la ima­ju svo­ju ši­ri­nu, at­mos­fe­ru, ja­sno is­tak­nu­te for­me, pa čak i unu­ta­ra­šnje od­no­se ko­ji su oba­vi­je­ni spe­ci­fič­nom at­mos­fe­rom. Če­sto se tvr­di da je film po svo­jim osnov­nim kva­li­te­ti­ma ve­zan vi­še za svi­jet fan­ta­sti­ke ne­go sa­me stvar­no­sti. Mo­gu­će je i ta­kvo shva­ta­nje do­ne­kle bra­ni­ti. Jer, u nje­mu se za­i­sta su­sri­je­ću čo­vjek i nje­gov unu­tra­šnji svi­jet, jed­na i dru­ga stra­na isti­ne, pot­pu­no ukla­nja­ju gra­ni­ce iz­me­đu mi­to­lo­gi­je i eg­zakt­no­sti, iz­me­đu emo­ci­ja i ra­zu­ma, uz na­sto­ja­nje da se po­ka­že ka­ko se sve to jed­no na dru­go na­sla­nja.
(Na­sta­vi­će se)