- PI­ŠE: Pe­ri­vo­je Po­po­vić

Ta­mo gdje se za­vr­ša­va dje­tinj­stvo, na vra­ti­ma mla­do­sti obič­no po­či­nje po­e­zi­ja. Po­či­nju pje­sme da bi na­sta­le, op­sta­le ili ne­sta­le sa da­ni­ma ula­ska u obič­ni, tri­vi­jal­ni ži­vot čo­vje­ka su­o­če­nog sa bor­bom za sva­ko­dnev­ni hljeb naš na­su­šni. No, gdje na­sta­je, gdje po­či­nje pri­ča, pro­zni is­kaz, te­ški za­da­tak pre­no­še­nja pri­če iz ba­nal­no­sti u umjet­nič­ku, stro­go de­fi­ni­sa­nu i sve­o­bu­hvat­nu for­mu ar­ti­stič­kog, sa­vr­še­nog, uz to još i sa­vre­me­nog, ar­hi­mo­der­nog pri­po­vi­je­da­nja? To po­u­zda­no ni­je mo­gu­će od­go­net­nu­ti. Mo­žda se emo­ci­je sa­me po se­bi pre­pli­ću i, šta ka­že M. Ću­pić, nji­hov če­kić kat­kad neo­d­re­đe­no, a naj­če­šće pre­ci­zno po­ga­đa osje­tlji­vo du­hov­no klat­no ko­je u spa­so­no­snoj re­zo­nan­ci­ji u jed­nom tre­nu od­jek­ne zvu­kom pje­sme, a u onom na­red­nom zvo­nom pri­če. Autor je taj ko­ji je u sta­nju da ras­po­zna zvu­ke i uzme, pri­hva­ti, pri­mi ili od­go­vo­ri pre­ma sop­stve­nom afi­ni­te­tu.
Mla­da spi­sa­te­lji­ca Ka­ta­ri­na Jan­ko­vić (ro­đe­na u Pod­go­ri­ci, 1992. go­di­ne, od oca Dra­ga­na i maj­ke Du­brav­ke; nje­na sta­ri­ja se­stra Ma­ri­ja, ta­ko­đe je oso­bi­to sklo­na li­te­rar­nom iz­ra­ža­va­nju, ali za jav­no pred­sta­vlja­nje za sa­da znat­no str­plji­vi­ja i uz­dr­ža­ni­ja) pre­ma na­šem spo­zna­nju i tre­ti­ra­nju uslov­ne knji­žev­ne mla­do­sti, tra­ži od­go­va­ra­ju­ći sop­stve­ni sta­ra­lač­ki put, i u tom is­tra­ži­va­nju na svo­je­vr­stan na­čin iden­ti­fi­ku­je, iz­jed­na­ča­va smi­sao lir­skog i ep­skog is­ka­za. Ta­ko na­sta­je nje­na lir­ska pri­ča – pro­zno sa­op­šta­va­nje pro­is­te­klo iz du­bo­kog, naj­če­šće umje­re­no pe­si­mi­stič­kog in­tim­nog li­ri­zma.
Ne ka­že­mo, na­rav­no, da pri­ča po­či­nje u istom tre­nu i na istom mje­stu gdje i pje­sma. Vje­ru­je­mo da u slu­ča­ju mla­de Ka­ta­ri­ne Jan­ko­vić ima­mo po­se­ban smi­sao, iz­u­ze­tak ko­ji ra­de­fi­ni­še smi­sao pra­vi­la. Zna­če­nje i zna­čaj neo­bič­ne na­da­re­no­sti, ener­gi­ja ta­len­ta ko­ji je da­tost, ko­ji se ima po se­bi, ko­ji sam no­si svo­ju la­tent­nu i kraj­nje ne­se­bič­nu od­go­vor­nost – sve to otva­ra ne­skri­ve­ne mo­guć­no­sti pre­po­zna­va­nja kva­li­tet­nog otje­lo­tvo­re­nja u pri­či (du­žoj ili kra­ćoj) ko­ja je­ste uvjer­lji­va, ko­ja nas ne op­či­nja­va sa­mo spo­lja­šnjom lje­po­tom, već i du­bin­skim po­i­ma­njem ne­do­ku­či­vog. Upra­vo taj mo­me­nat po­ten­ci­ra­nja spe­ci­fič­ne ta­jan­stve­no­sti i taj­no­vi­to­sti po­tvr­đu­je se kao od­li­ka va­lja­nih stva­ra­lač­kih do­me­ta.
Tu je mi­ste­ri­o­znu nit Ka­ta­ri­na Jan­ko­vić pre­po­zna­la u ele­men­tar­noj mje­ri, pre­po­zna­la i sa­ču­va­la u ve­ći­ni svo­jih pri­ča iz pr­ve zbir­ke na­slo­vlje­ne kao „Tra­žim svo­je svje­tlo”. Na­slov je i sa te tač­ke, na­rav­no i sa idej­ne, te­mat­ske i mo­tiv­ske, sva­ka­ko vr­lo in­di­ka­ti­van. Pri­če su po spo­lja­šnjoj for­mi ras­po­re­đe­ne u dva uže po­ve­za­na stva­ra­lač­ka kru­ga – onaj u ko­me je svje­tlo­kaz ne­što uoč­lji­vi­ji pred­sta­vlja se kao „Svi­je­ća”, dok onaj dru­gi, ne­što uti­ša­ni­ji, bla­ži, ali iz­vje­sno po­sto­ja­ni­ji po unu­tra­šnjoj se­man­ti­ci, ozna­čen je kao „Svi­tac” i oku­plja kra­će, me­di­ta­tiv­ni­je i u ko­mu­ni­ka­cij­skom smi­slu su­zdr­ža­ni­je go­vo­re­nje.
Di­ja­log mla­de spi­sa­te­lji­ce sa svi­je­tom ko­ji je okru­žu­je, op­te­re­ću­je i bri­ne po­či­nje pri­čom „Knji­ga”. Pri­ču istog na­slo­va i istog te­mat­sko-mo­tiv­skog sklo­pa ima­mo, do­bro je zna­no, i kod na­šeg je­di­nog knji­žev­nog no­be­lov­ca, ve­li­kog maj­sto­ra is­ka­za­ne i pre­ću­ta­ne (su­vi­šne) ri­je­či, I. An­dri­ća. I to je­ste ne­sum­nji­va či­nje­ni­ca, ali u isto vri­je­me i vr­lo za­ni­mlji­vo pi­ta­nje, šta ho­će, če­mu baš na taj na­čin, baš kroz tu vr­stu su­če­lja­va­nja, te­ži Ka­ta­ri­na Jan­ko­vić. Re­klo bi se, čak s pu­nim pra­vom, da se po­tvr­di – ve­li­ki pi­sac ka­zao je sve. No, i kod tog sa­zna­nja, kod te eg­zakt­ne po­tvr­đe­no­sti, ne pa­da nam na pa­met da mla­du spi­sa­te­lji­cu op­tu­ži­mo za gri­jeh. Ona je isti­na op­či­nje­na oso­be­nom sna­gom, po­seb­nom ma­gi­jom ko­jom pli­je­ni zna­me­ni­ti pi­sac (vra­ti­će mu se, di­rekt­no, i u svo­je­vr­snom di­ja­lu­gu na­slo­vlje­nom sa „Do­ga­đa­ji na oba­li Dri­ne”) ali oso­ben me­tod in­ter­tek­stu­al­no­sti, ko­ji pre­ma Mi­ha­i­lu Ep­štaj­nu mo­že da se po­i­ma kao pro­to­mo­der­ni­zam, omo­gu­ća­va auto­ru-na­sled­ni­ku, srod­ni­ku, ma­kar i u znat­no uda­lje­nom klo­nu, da shod­no mo­ći sop­stve­ne ima­gi­na­ci­je, stra­ni­ce lič­nog dje­la kao di­je­la op­šteg kul­tur­nog do­gla­ša­va­nja, ople­me­nju­je re­struk­tu­ri­ra­njem već vi­đe­nog. Ka­ta­ri­na Jan­ko­vić, da­kle, po­či­nje sop­stve­no ogla­ša­va­nje vas­po­sta­vlja­ju­ći dis­kurs u do­me­ni­ma vr­hun­ske lek­ti­re i na taj na­čin ja­sno sa­op­šta­va da že­li da mo­guć­no­sti per­so­nal­nog iz­ra­žaj­nog pu­ta pro­vje­ra­va na pra­vim uzo­ri­ma. Ta­ko nje­na pri­ča ne bi­va bli­je­da kom­pi­li­sa­na iz­ma­gli­ca na­kon moć­nog obla­ka, već je­ste mo­gu­ća re­pli­ka, oso­ben mla­da­lač­ki ovo­vre­me­ni ri­mejk po­zna­tog dje­la ču­ve­nog pi­sca – da se kao naj­jed­no­stav­ni­je ob­ja­šnje­nje uoče­ne enig­me, po­slu­ži­mo va­že­ćim ter­mi­nom iz obla­sti te­o­ri­je film­ske umjet­no­sti. Na sli­čan na­čin mla­da autor­ka po­stu­pa i u re­a­li­za­ci­ji vi­so­ko-na­gra­đe­ne, od­li­ko­va­ne kâže „Pi­smo za Eli­zu” gdje za­pis do­ži­vlja­ja te­gob­ne mla­do­sti vra­ća ili, bo­lje re­če­no, od­vo­di u ino­stra­ne ne­po­zna­te pro­sto­re lič­ne za­pi­ta­no­sti kao mo­gu­ćeg od­go­vo­ra za op­šte tra­ja­nje i op­sta­ja­nje.
Pla­va je svje­tlost, pla­vo je svje­tlo ko­je tra­ži – stva­ra­lač­ko svje­tlo, kre­a­tor­sko svje­tlo ži­vo­ta i pri­ča­nja. Svje­tlo sa iz­vo­ri­štem u bo­žan­skom, sa ušćem u ljud­skom. Ili obr­nu­to – ali naj­če­šće pla­vo ka­zi­va­nje mla­de spi­sa­te­lji­ce. Pla­va je sta­za, du­gač­ka – pre­krat­ka sta­za ži­vlje­nja i sa­zna­nja. Pla­vi su i pu­to­ka­zi i ne­bo­ka­zi, pla­ve su do­li­ne i bre­go­vi. Pla­vi su pri­je­te­će gru­bi vr­hun­ci pla­ni­na – pla­vi od si­vog ne­ba ko­je pod­u­pi­ru. Svi­je­tlo-pla­va je i li­te­rar­na bu­duć­nost Ka­ta­ri­ne Jan­ko­vić.
(Na­sta­vi­će se)